Op zaterdag 3 juni vond in het gebouw van Allard Pierson in Amsterdam de eerste dag voor de professionals van het beeldverhaal plaats. In de aankondiging werden twee centrale vragen gesteld: wat is de toekomst van de strip en hoe maken we die beter? Hier werd alvast voorgesorteerd op wat het event zou brengen. Want het gaat niet goed met stripmakers in Nederland. Het overgrote deel van hen kan niet leven van het maken van strips, terwijl hun artistieke kwaliteiten tot er over de landsgrenzen worden erkend. Dit zijn geen aannames, maar de uitkomsten van een enquete die eind vorig jaar werd rondgestuurd binnen de beroepsgroep, op initiatief van stripmaker Aimée de Jongh. Een representatief aantal van 244 professionals nam de moeite om de enquete in te vullen. Op de dag voor de professionals van het beeldverhaal werden de resultaten wereldkundig gemaakt.

Toen Aimée de Jongh in 2022 de Stripschapprijs won en daar ook een geldbedrag bij ontving, wilde ze dat bedrag gebruiken om wat terug te doen voor de stripsector. Het motief is nobel: Met de Grote Stripmakers Enquête 2023 hoopt ze de pijnlijke waarheid in cijfers op tafel te leggen, om vanuit daar de situatie te verbeteren. Samen met de Kunstenbond onderzocht ze de financiële situatie van stripmakers in Nederland. En die is bedroevend, als we de cijfers zien.

Kort gezegd: weinig stripmakers kunnen er een fatsoenlijke beroepspraktijk op nahouden, het merendeel doet het stripwerk erbij. De betaling is vaak karig en de mogelijkheden zijn gering. Gelukkig zien de meeste geënqueteerden dat het tij gekeerd kan worden. Een beroepsgroep die opkomt voor de belangen van de stripmakers vinden zij een heel goede eerste stap.

Hier lees je het complete verhaal van de Grote Stripmakers Enquete, met alle cijfers en duiding [PDF]. Het is ook mogelijk de uitkomsten te lezen via Issuu. Het  persbericht – in aangepaste vorm – vind je hier [PDF].

Met deze cijfers en met de expertise van de Kunstenbond aan boord kan nu een begin worden gemaakt met de zo gewenste verbeterslag. Het is aan de cultuur- en stripsector in Nederland om te ijveren voor een gezonder klimaat met eerlijke prijzen en tarieven, erkenning van de kunstvorm en een serieuze aanpak van de zo gewenste professionalisering.

Op 9e Kunst zullen we deze ontwikkelingen uiteraard met grote belangstelling volgen. Bijdragen over dit onderwerp zijn welkom.

Pas een half jaar geleden begon Mark Millar (Kick-Ass, Jupiter’s Circle, Starlight, Old Man Logan) met Youtuben en nu al is zijn kanaal een echte aanrader: in Millar Time praat hij over het vak met vakgenoten.

Dat pakt heel goed uit omdat het geen ‘echte’ interviews zijn, maar meer gesprekken tussen collega’s. En als je Millar bent dan strik je natuurlijk alle toppers waar je ooit mee gewerkt hebt: editors, tekenaars, schrijvers.

Het is heel erg incrowd, en in dit geval is dat een plus, omdat je zo een mooi inkijkje krijgt in de verschillende aspecten van de Engelse en Amerikaanse stripwereld. Behalve het prettige accent van Millar is het ook fijn dat ze er lekker de tijd voor nemen. Er is bepaald geen haast: sommige gesprekken gaan over de twee uur. Ideaal om bij wijze van podcast te luisteren, want er is niet veel te zien, behalve twee talking heads.

Enkele aanraders zijn de gesprekken met Sean Murphy, Brian Bendis, Gerry Conway, John Romita Jr.

Voor de Schrijverscentrale is 2023 het jaar van de stripmaker. De Schrijverscentrale, een organisatie die adviseert en bemiddelt bij schrijversbezoeken in Nederland, werkt hiervoor samen met het Nederlands Letterenfonds en het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie om de stripmakers in de schijnwerpers te zetten.

Organisatoren van festivals, bibliotheken en mensen uit het onderwijs kunnen zich bij de Schrijverscentrale melden voor bijvoorbeeld interactieve workshops, lezingen en interviews. Tot voor kort werkte de Schrijverscentrale vooral voor literaire auteurs. In “Het jaar van de strip”, zoals het heet, zijn nu dus ook stripmakers te boeken. Dankzij het Nederlands Letterenfonds en het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie zijn stripmakers in 2023 tegen een gereduceerd tarief te boeken.

De samenwerkende partijen zien allerlei meerwaarde in het aanbieden van stripmakers voor workshops, lezingen en dergelijke. Op scholen worden steeds vaker graphic novels toegelaten op de leeslijst, stripworkshops stimuleren het begrip van verhalen en verteltechnieken, strips verlevendigen en verdiepen lesstof en er zijn veel thema’s die met een strip kunnen worden behandeld. Alleen maar voordelen dus.

Interessant wordt het als beleidsadviseur Greetje Heemskerk van het Nederlands Letterenfonds aan het woord wordt gelaten in het begeleidende verhaal over het Jaar van de strip. Zij stelt dat de ambities van het Letterenfonds en de Schrijverscentrale met dit initiatief samenvallen. Heemskerk zegt hierover: “Het Nederlands Letterenfonds heeft de verbreding van het domein deze beleidsperiode als een van zijn speerpunten benoemd. Dan is het logisch dat het fonds, samen met het Stimuleringsfonds, dit initiatief van de Schrijverscentrale graag ondersteunt. Dat literaire makers een grote rol kunnen spelen in de leesbevordering door optredens in scholen en bibliotheken is inmiddels wel een gegeven, dat geldt zeker ook voor stripmakers die met deze kunstuiting de cultuurdeelname, juist van jongeren, bevorderen.”

De volgende stripmakers zijn op dit moment via de Schrijverscentrale met korting te boeken: Abe Borst, Jan Cleijne, Dido Drachman, Ype Driessen, Erik de Graaf, Renske de Greef, Floor de Goede, Maaike Hartjes, Gerrie Hondius, Milan Hulsing, Aimée de Jongh, Rudi Jonker, Erik Kriek, Frenk Meeuwsen, Nanne Meulendijks, Ahmad Resh, Herman Roozen, Marcel Ruijters, Sterric, Barbara Stok, Gwen Stok, Aart Taminiau, Typex en Juliette de Wit. Het is de bedoeling dat dit aantal verder groeit en dat stripmakers een vaste plek krijgen binnen het werkveld van de Schrijverscentrale.

In onderstaande video leggen Erik Kriek, Dido Drachman en Aimée de Jongh uit wat het beeldverhaal zo interessant maakt voor de doelgroep van de Schrijverscentrale.

Komende woensdag ligt de Nederlandse vertaling van Maia Kobabe’s autobiografie Gender Queer in de winkel. De strip is het verslag van een reis naar zelfidentificatie, zoals het achterplat het zo fraai verwoordt. En het klopt, alle stappen van toegeven, twijfelen, ontdekken en accepteren zitten in het verhaal verwerkt.

Gender Queer was oorspronkelijk bedoeld om Maia’s familie uit te leggen wat het betekent om non-binair en aseksueel te zijn. Maia werkte dat gegeven verder uit tot een gids van 240 pagina’s die de lezer aan de hand neemt langs keuzes in het leven. Toch is het boek geen stappenplan: het is vooral een verslag van veel vragen en interessante manieren van denken. Maia heeft een heel positieve insteek die prettig leest.

Het is goed dat het boek in een Nederlandse vertaling verschijnt, vooral nu het boek in veel staten in Amerika op de zwarte lijst is terechtgekomen. Op de afgelopen editie van SPX (Small Press Expo in Washington DC) was Maia te gast om over het boek en de actuele dynamiek te praten. Alex Hoffman is de interviewer van dienst.

Gender Queer verschijnt bij Davidsfonds / Infodok, heeft 240 pagina’s en kost € 24,99.

Meerdere beroemdheden besloten ooit dat het schrijven van een comic book serie binnen de mogelijkheden behoorde, daarbij niet gehinderd door enig gebrek aan ervaring. Jonathan Ross – de Britse komiek die bekend staat als een groot stripliefhebber – schreef Turf, Emilia Clarke – beter bekend als Daenerys Targaryen in Game of Thrones – waagde zich aan de driedelige reeks M.O.M.: Mother of Madness, Keanu “John Wick” Reeves doet het niet onverdienstelijk met BRZRKR dat al een paar jaar hoge ogen gooit (en ook onze redacteur Arold Roestenburg positief verraste) en we mogen natuurlijk Gerard Way niet vergeten, de zanger van My Chemical Romance die garant stond voor de uitstekende reeks The Umbrella Academy, die het onlangs nog schopte tot Netflix serie.

Wat al deze mensen met elkaar gemeen hebben, is dat ze van huis uit geen schrijvers zijn. Clarke en Reeves komen er bijvoorbeeld openlijk voor uit dat ze vooral de ideeën aandragen en dat die in samenwerking met de andere makers worden uitgewerkt tot een volledig script. Dus wat zou er mogelijk zijn als een celebrity een strip zou maken die wel gewend is om verhalen te schrijven?

Afgelopen weekend vond Wondercon plaats in San Francisco en daar maakte Image Comics wereldkundig dat Francis Ford Coppola bezig is met een megalomaan project waarbij een film en een graphic novel naast elkaar zullen verschijnen. In de filmwereld heeft Coppola zijn sporen natuurlijk al ruim verdiend, met films als Apocalypse Now, Rumble Fish, The Cotton Club en niet te vergeten de Godfather trilogie. Met een dergelijk palmares is duidelijk dat de man weet hoe je een verhaal vertelt, wat de verwachtingen voor dit project hooggespannen maakt.

Het project in kwestie heet Megalopolis: een sciencefiction drama van, naar verluidt, epische proporties. En zoals het epische filmproducties betaamt, wordt er inmiddels al ruim vijftig jaar aan gewerkt. Coppola zette de eerste schrijfsels begin jaren 80 op papier en heeft in de tussentijd meerdere pogingen gewaagd om het leven in te blazen, wat twintig jaar geleden ook bijna was gelukt: naar verluid verdween dertig uur aan opnames in 2001 in de prullenbak na de aanslagen van 11 september. Er is weinig over de film bekend, maar wel dat de vernietiging van New York een belangrijke rol speelt. Een thema dat na 11 september de handen even niet meer handen op elkaar kreeg. Maar blijkbaar vond Coppola de tijd rijp voor een nieuwe poging en inmiddels zijn alle – geplaagde en 120 miljoen dollar kostende – opnames afgerond en lijkt Megalopolis dan toch eindelijk werkelijkheid te worden.

De graphic novel zal zich afspelen in het Megalopolis universum en is niet simpelweg het product van een door Image Comics aangekochte licentie. Er wordt nauw samenwerkt met Francis Ford Coppola zelf, die een boontje heeft voor het medium (zoals overigens ook al bleek uit de vormgeving van zijn film Bram Stoker’s Dracula). Het verhaal wordt geschreven door Chris Ryall, die een hoop series van franchises voor IDW heeft geschreven. Opvallender is de persoon die het verhaal mag tekenen, niemand minder dan Jacob Phillips, de zoon van Sean Phillips (bekend van series als Criminal en Kill or Be Killed). Jacob Phillips begon als inkleurder voor de strips van zijn vader, maar gooit inmiddels hoge ogen met zijn tekenwerk voor zijn eigen reeks That Texas Blood, een strip die hij maakt in een stijl die veel lijkt op die van zijn vader (en daar bovendien weinig voor onder doet).

De combinatie van Francis Ford Coppola en Jacob Phillips klinkt ons als muziek in de oren, dus het is te hopen dat ook Chris Ryall topwerk aflevert zodat we binnenkort kunnen genieten van een uniek project. Er is nog niet bekend gemaakt wanneer film en strip zullen verschijnen, maar je mag er vanuit gaan dat een nieuwe, ambitieuze film van Coppola de nodige aandacht zal genereren, dus het zal moeilijk te missen zijn als het eenmaal zover is. Wij kijken er vast naar uit.

Iedere maand bespreken Martijn Daalder en Jeroen Vullings vanuit de Haarlemse stripwinkel Jopo de Pojo de beste strips en graphic novels van de afgelopen weken. Dat gaat in een aanstekelijke vaart en met veel gevoel voor het medium. De beide presentatoren hebben hun parate kennis op orde: met speels gemak haken ze op elkaar in en delen ze hun voorliefde voor strips, van klassiek tot modern.

De naam van Martijn Daalder is voor velen verbonden aan zijn jaaroverzichten die hij van 1990 tot 1994 bij uitgeverij Sherpa publiceerde. Hij verdween een behoorlijke poos van het striptoneel, maar bleef lezen. Jeroen Vullings is literatuurcriticus en vooral bekend van de boekenrubriek van de zaterdagse Nieuwsweekend op NPO1, waarin hij regelmatig aandacht besteedt aan strips. Daalder en Vullings zijn vocaal sterk en goed op elkaar ingespeeld. Dat luistert lekker.

In de laatste Jopo de Podcast, die iets langer dan een half uurtje duurt, nemen zij een aantal strips door: In de schaduw van de helden van David Sala, Petar & Liza van Miroslav Sekulic-Struja, het veertiende deel van Theodoor Cleijsters, Aro Satoe, door Frank Le Gall, De magnifieke Monet van Luc Cromheecke, de uitmuntende comic That Texas Blood van Chris Condon en Jacob Phillips en Pin-Ups & Downs van Peter Pontiac. Deze lijst is een goede afspiegeling van wat er zoal besproken wordt.

Jopo de Podcast (“een podcast over strips die je op z’n minst gezien moet hebben”) is op alle podcast-platforms te vinden. Hier vind je aflevering 11:

Zaterdag 11 maart vond voor de tweede keer de Nieuwe Garde stripmarkt plaats in de Grote Kerk in het centrum van Zwolle. Het was gezellig druk, er werden goede zaken gedaan en vooral was het een leuk weerzien met collega’s en bekenden. De sfeer in de enorme kerk was perfect. Vick Hernandez en Zie Groenen gaven tekenworkshops voor kinderen en de organist van dienst hamerde voor de gezelligheid nog een paar korte deuntjes op het orgel.

In de tijd van kijkcijfers, hits en likes is het leuk te zien dat de tweede editie op alle fronten groter was dan de eerste Nieuwe Garde markt. Dit keer waren er meer tafels, meer stripauteurs en vooral meer publiek: nu bezochten 1850 bezoekers de markt, ruim meer dan de vorige keer (1700). Dat waren niet alleen gezinnen, jongeren en stripliefhebbers maar ook opvallend veel (strip)uitgevers op zoek naar nieuw talent. Logisch, zoals een van hen het formuleerde: waar vind je anders zoveel talent bij elkaar?

Bijzonder was het bezoekje van de crème de la crème van de Nederlandse stripvloggers, in het kader van Bammerdebam on Tour. Kijk hier naar de vlogs van Marvin Lancel alias de Stripverzamelaar, Jacarrino van Bammerdebam en André Kikker van Kikker Comics.

Na afloop gingen de stripmakers traditiegetrouw richting de Zwolse horeca. Café Het Vliegende Paard had voor de gelegenheid een speciale stripburger op het menu staan. De Nieuwe Garde (K)afterparty in de Beeldkeuken, georganiseerd door stripcollectief KAF, sloot de creatieve, succesvolle dag in stijl af.

Hieronder vind je een foto-impressie van de dag, geschoten door Melanie Kranenburg en Reinier van Olderen. Volgend jaar is er weer een Nieuwe Garde markt, dus zet de datum meteen in je agenda: zaterdag 9 maart 2024.

De organisatie van de Nieuwe Garde stripmarkt bedankt ArtEZ Zwolle, Stichting het Hervormd Weeshuis en het Academiehuis Grote Kerk voor hun financiële bijdragen.

We helpen je nog even herinneren dat er op zaterdag 11 maart weer een Nieuwe Garde stripmarkt is in de Grote Kerk in hartje Zwolle. Met ruim 80 kramen is de markt voor strips, zines, graphic novels, prints, manga, comics, small press en merch groter dan de eerste editie. De markt is van 11 tot 17 uur en uiteraard gratis toegankelijk.

Hieronder vind je de actuele lijst van stripmakers, uitgevers en tijdschriften die erbij zijn. We proberen de lijst actueel te houden. Sinds de lijst online kwam, hebben een aantal auteurs zich afgemeld, maar er zijn ook auteurs bij gekomen.

Auteurs

Abe Borst
Abel
Aendulas
Aiden Yoon
Alessa Rikken
Alissa Vuurst
Anastasia Krylova
Aranka Mulder
Argibald
B. Carrot
Beeldenstorm
Bibi Anker
Bob op ‘t Land
Bryan Rijkeboer
Chad in Amsterdam
Charlotte Pasveer
Coen Vosveld
Corné van Esterik
Cynthia Lim
Cyrill
Daniel van den Broek
Danique van Polen
De Noorderlingen
Dido Drachman
Dimitri Lak
Esmeralda Snaphaan
Esther van de Bund
Ethanie Martina
Evi Nijs
Fijke Pellicaan
Floor van den Brink
Geo Legito
Gijs Kreutzkamp
Hasker Brouwer
Helene Lespagnard
Hillianne Leupen
Indi Vos
Irene Schiphorst
Jan Willem Spakman
Jarre Venderbosch
Jeroen Funke
Johan de Beeldverteller
Jordi Zelle
Jürgen Oliveira
K.A.F.
Karin Blaauwijkel
Kees van Hattum
Kimberly Geelen
Lae Schafer
Laurens van Walbeek
Leeminarium
Marianne Elsendoorn
Marianne Eijgendaal
Marjolein Verbruggen
Mattt Baaij
Melanie Kranenburg
Merel Moonen
Mike Jimmy de Bruin
Mina Rassouli
Natasja van Gestel
Niek van Ooijen
Nikk Heemskerk
Nova de Hoo
Octavia Roodt
Patrick Carelsz
Petra Koelewijn (Ikulaz)
Rachelle Meyer
Renee Rienties
Rob van Barneveld
Ron Schuijt
Ron Wanders
Roxanne Lucker
Ruben Gringhuis
Sabrina Kooijmans (Sappigart)
Sam Kaufmann
Sanne Knijpstra
Sterre Richard (Sterric)
Studio Machii
Suze Scholten
Thessa Blijleven
Tim Layae
Tim van Iersel
Valentijn Hamel
Vick Henriquez
Vince Logtenberg
Wilbert van der Steen
Wouter Gresnigt
Zie Groenen

Uitgevers, tijdschriften etc.

9e Kunst
ArtEZ
BRUL!
Uitgeverij MENLU
Sintel
Studio Hoekhuis
Uitgeverij Steenbook
Uitgeverij Syndikaat
Zone 5300
en de Stripvlogger komt weer filmen.

De Nieuwe Garde stripmarkt, die vorig jaar maart plaatsvond om de Nieuwe Garde anthologie van 9e Kunst te lanceren, is een blijvertje. Het was een succes onder de stripmakers en het publiek: ruim 1700 bezoekers kwamen een kijkje nemen. (Bekijk deze video van de Stripvlogger om een indruk te krijgen.) De Nieuwe Garde stripmarkt is divers en inclusief, met jonge stripmakers en grafische kunstenaars, speciaal voor stripliefhebbers, avontuurlijke lezers en iedereen die van een leuke markt houdt vol creatief talent.

• Op de Instagram-pagina van de markt lees je het laatste nieuws.
• Er is ook een evenementpagina op facebook.

De tweede Nieuwe Garde Stripmarkt

Academiehuis Grote Kerk
Grote Markt 18, 8011 LW Zwolle

11:00 – 17:00 uur
Gratis entree

Klik hier voor beeldmateriaal voor promotiedoeleinden

Op zaterdag 11 maart is er weer een Nieuwe Garde stripmarkt in de Grote Kerk in hartje Zwolle. Met 128 jonge makers en 85 kramen is de markt voor strips, zines, graphic novels, prints, manga, comics, small press en merch groter dan de eerste editie. De markt is van 11 tot 17 uur en uiteraard gratis toegankelijk.

De Nieuwe Garde stripmarkt, die vorig jaar maart plaatsvond om de Nieuwe Garde anthologie van 9e Kunst te lanceren, is een blijvertje. Het was een succes onder de stripmakers en het publiek: ruim 1700 bezoekers kwamen een kijkje nemen. De Nieuwe Garde stripmarkt is divers en inclusief, voor en met jonge stripmakers, grafische kunstenaars en avontuurlijke stripliefhebbers.

Ook dit jaar is er weer veel nieuw talent aanwezig, uit Nederland en Vlaanderen, samen met studenten van de comic design opleiding van ArtEZ. Voor jonge kinderen staan er tekenworkshops op het programma. We zien je daar!

• Je kunt binnenkort meer informatie vinden, zoals welke auteurs er allemaal langskomen, op de evenementpagina op de 9e Kunst.
• Op de Instagram-pagina van de markt lees je het laatste nieuws.
• Er is ook een evenementpagina op facebook.

De tweede Nieuwe Garde Stripmarkt

Academiehuis Grote Kerk
Grote Markt 18, 8011 LW Zwolle

11:00 – 17:00 uur
Gratis entree

Klik hier voor beeldmateriaal voor promotiedoeleinden

Ed Piskor maakte een reis naar Japan en nam naast zijn onderbroek en een tandenborstel een reiskoffer vol boeken mee terug. Op het YouTube kanaal Cartoonist Kayfabe, dat hij samen met Jim Rugg beheert, laat hij zijn buit zien.  De eerste manga zijn al besproken, maar de afgelopen dagen kwam hij met iets bijzonders: storyboardboeken van Hayao Miyazaki (Spirited Away, Lupin III, My Neighbor Totoro) en Katsuhiro Otomo (Akira). Wie de films of stripboeken kent van deze heren, maar nog nooit de storyboards heeft gezien, raden we ten zeerste aan beide video’s te bekijken. Het is bijzondere, en bijzonder oogstrelende kost.

Voor elke film die Hayao Miyazaki maakt, schrijft en tekent hij eerst een storyboard. Hij tekent decors, plaatst zijn personages en geeft aan hoe de camera beweegt. Vervolgens brengt hij zijn personages tot leven. Daarbij tekent hij alleen wat verandert, om zo efficiënt mogelijk te kunnen werken. In de kantlijn schrijft hij dialogen, tijdsduur en regieaanwijzingen. Miyazaki schrijft, schetst en regisseert dus eigenlijk tegelijkertijd. Zoals ook wordt aangestipt in de video bevatten deze boeken daardoor meer scènes dan uiteindelijk in de films belanden. Wat bij nader inzien overbodig blijkt te zijn, wordt verwijderd.

Het tekenwerk van Miyazaki is snel en los, maar ook trefzeker en oogstrelend mooi. Sommige boeken zijn zelfs met aquarel ingekleurd, wat nog een extra dimensie toevoegt. Dat dit alles in één keer op papier is gezet, is indrukwekkend. Het is bijna niet te geloven dat iemand met die kwaliteit voor elke film een paar duizend kaders vult.

Het boek van Katsuhiro Otomo bevat geen storyboard, maar schetsen die door de animators gebruikt kunnen worden om de animatiecells te tekenen. De tekeningen zijn een zoektocht naar hoe het storyboard zich het beste laat vertalen naar animatiesequenties. Ze zijn daarom groter dan die van Miyazaki, ze bevatten geen teksten en de (regie)aanwijzingen zijn spaarzaam. Waar de storyboards van Miyazaki als een strip te lezen zijn – mits je Japans kunt lezen –  maken de tekeningen van Otomo soms grote tijdsprongen en andere keren juist stapjes van tienden van seconden.

Meest opvallend is hoe verblindend mooi dit storyboard is uitgegeven. De pagina’s zijn overdwars en in full-colour gereproduceerd. Elke pagina heeft daardoor de kleur waarop de tekening is gemaakt, toont de kenmerkende ponsgaten van animatiecellen en is voorzien van een exacte tijdcode. Zo links en rechts zie je zelfs nog plakband zitten. Soms bevat het boek ook de uitgewerkte animatiecellen, full-colour gedrukt op transparante sheets – alles dat beweegt op een eigen sheet – zodat je precies kunt zien hoe het eindresultaat is geworden. Tijdens het bladeren krijg je echt het gevoel alsof je het bronmateriaal in handen hebt. Dit alles komt gebundeld in een fluorescerend roze, transparante kunststof omslag. Lik-ke-baar-dend mooi.