Artikelen

Hoe kinderen met dyslexie baat hebben bij strips

Kinderen met dyslexie hebben baat bij het lezen van strips. Dat stelt het Yale Center for Dyslexia & Creativity in een uitgebreid artikel. Ze stellen dat (…) de manier waarop [strips] dyslectische lezers meerdere mogelijkheden geven om een verhaal te begrijpen bijzonder effectief is. Als een lezer vastloopt in het vocabulaire of de verhaallijn van een strip, bieden tekeningen genoeg contextuele aanwijzingen om de betekenis te ontcijferen. Met name kinderen kunnen op die manier begrijpend leren lezen (…)
Ook in Nederland is intussen aandacht voor de strip als hulpmiddel bij het aanpakken van dyslexie. Vorig jaar verscheen er nog een speciale Donald Duck, die – in stijl – over Ducklexie ging.

Dyslexie wordt omschreven als ‘een hardnekkig probleem met het aanleren en het accuraat en/of vlot toepassen van het lezen en/of spellen op woordniveau’. Ondanks alle aandacht die er al decennia voor is, ook in het onderwijs, komt het steeds meer voor. Het percentage kinderen dat dyslexie heeft is sinds 2001 toegenomen: tussen 2001 tot 2009 betrof het gemiddeld 6 procent van de leeftijdsgroep van 7 tot 12 jaar. Daarna, tot 2016, nam dit toe tot gemiddeld 8 procent, aldus het CBS. (ยน)

Begrijpend lezen is van essentieel belang in het dagelijks leven

Volgens het Yale Center speelt contextualisering een belangrijke rol. Een strip is een combinatie van tekst en beeld, waardoor het zogenaamde beeldlezen een deel van het woordlezen overneemt. Het volgen van een verhaal leunt daardoor niet volledig op datgene waar iemand met dyslexie moeite mee heeft. Sterker, de oefening van het lezen wordt erdoor gestimuleerd. Er is immers minder nadruk op waar de kinderen moeite mee hebben. Anders gezegd: strips ontmoedigen jonge lezers niet.

Ook de kortere zinnen en het sturend lezen via balloons, met een verwijzing naar wie spreekt, helpen bij het begrijpend lezen: de structuur van de tekst wordt gedefinieerd door de positie die het inneemt op de strippagina’s. Tekstuele samenhang, verbindingswoorden en soortgelijke talige elementen zijn voor kinderen met dyslexie ingewikkeld: moeite op woordniveau werkt door op het hoger gelegen verhaalniveau. Bij strips kan het verhaal ook voor een groot deel blijken uit de plaatjes zelf. Zo sporen strips kinderen aan toch te lezen.

Opvallend is dat uit het Yale onderzoek blijkt dat striplettering in hoofdletters iemand met dyslexie bepaald niet helpt. Uniformiteit van letters vormt een probleem voor mensen met dyslexie. Zinsverbanden met hoofdletters aan het begin van een zin en interpunctie zorgen voor een overzichtelijk beeld; strips met alleen hoofdletters neigen juist naar een verkeerd soort uniformiteit: het zou zelfs visuele stress opleveren.

Vorig jaar verscheen een speciale editie van Donald Duck (Ducklexie) waarin kortere verhalen werden opgenomen met minder moeilijke woorden, in een lettertype dat rustiger is: de letters staan verder uit elkaar. Bijzonder is dat ook allerlei afleiding in de achtergrond is weggelaten: geen ‘gepriegel’ maar strakke kleurvlakken. Het idee dat kinderen met dyslexie baat hebben bij een prikkelloze omgeving is curieus: het doet de voordelen van het beeldlezen voor een deel teniet.

Leesbevordering bij kinderen en de toegenomen ontlezing staan terecht hoog op de agenda bij beleidsbepalers in het onderwijs. Begrijpend lezen is van essentieel belang in het dagelijks leven: mensen die moeite hebben met lezen, oefenen zich niet of te weinig en raken zo achterop in het maatschappelijke discours, met alle onwenselijke gevolgen van dien. Lezen is in dat opzicht meer dan een ontspannend tijdverdrijf.

Juist kinderen met dyslexie hebben in dat verband baat bij veel oefening. Strips zijn vanwege hun unieke samenstelling van woord en beeld doelgericht en praktisch inzetbaar. Ze zijn visueel aantrekkelijk, waarmee strips het onzeker lezende kind over de streep kunnen trekken. Het is geen kwestie van vervangen: strips zouden goed passen binnen de aanpak van dyslexie, naast en in het kader van de al bestaande methoden en technieken. Strips horen thuis in een moderne benadering van dyslexie, als welkome aanvulling voor kinderen die opgroeien in een typische beeldcultuur.

(ยน) nagekomen op 1-8-2019:
Mieke Urff is als dyslexiespecialist betrokken geweest bij de ontwikkeling van de speciale Donald Duck, de Ducklexie. Naar aanleiding van dit artikel meldt zij dat ook volwassenen met dyslexie graag (aangepaste) strips zouden willen lezen, ter bevordering van het leesbegrip. Ze is benieuwd of er strips voor dit specifieke doel worden gemaakt, of aangepast, dan wel of dergelijke strips al voorhanden zijn.
Ter nuancering van de percentages uit het CBS-rapport, meldt zij nog dat de hierboven gepresenteerde cijfers zijn gebaseerd op uitspraken van ouders. Het wetenschappelijke percentage ligt ergens rond de 4% en dat is redelijk stabiel, aldus Urff: er woedt al jaren een discussie in de Nederlandse dyslexiewereld over de stijging van het aantal afgegeven dyslexieverklaringen. Niet iedereen met een dyslexieverklaring heeft daadwerkelijk dyslexie.


De 9e Kunst hoort graag van scholen, organisaties en onderwijsinstellingen in Nederland die ervaring hebben met strips bij kinderen met dyslexie: toepassingen, lesmethodes, onderzoek, etcetera.