Manel Naher woont in een immense, futuristische stad die reikt tot aan de horizon. De gevels, etalages en al het straatmeubilair worden getooid door persoonsnamen. Overal waar je kijkt zie je namen. In deze wereld wordt je gezondheid bepaald door je aanwezigheid. En die is weer afhankelijk van hoeveel mensen aan je denken. Elke keer als iemand je naam leest, neemt je aanwezigheid een klein beetje toe en al die beetjes zorgen ervoor dat je blijft bestaan. Iedereen is daardoor continu op jacht naar meer naamsbekendheid. Manel heeft pech. Dankzij de superhit “Mijn naam op ieders lippen” gaat alle aandacht uit naar een zangeres die eveneens Manel Naher heet. De gevolgen laten nauwelijks op zich wachten. Tijdens haar dagelijkse bezoek aan de boekwinkel, stort Manel ineen. De arts constateert een gebrek aan aanwezigheid, met bovendien slechte vooruitzichten. Als Manel niet snel iets doet aan haar naamsbekendheid is het binnenkort met haar gedaan.
Léa Murawiec lijkt met deze maatschappijbrede cult of personality te verwijzen naar de sociale media-cultuur van onze moderne tijd. Enkel wat gedeeld wordt bestaat en enkel wat likes krijgt heeft waarde. Het aantal volgers bepaalt je status en de hoofdprijs is de titel van influencer. Ook Manel Naher besluit deze route te bewandelen, maar pas na diverse mislukte pogingen extra aandacht te vergaren met weglopen, uitgaan en naamfeestjes. Op een dag ontdekt ze door een uitbarsting dat agressie in de openbare ruimte de meest effectieve manier is om aandacht te trekken. In een mum van tijd vestigt ze haar naam met filmpjes waarin ze willekeurige voorbijgangers een optater verkoopt.
Zinloos geweld als vehikel om beroemd mee te worden, het ultieme nihilisme. Manel zelf beweert dat ze niets verkeerd doet, want ook haar slachtoffers scoren hiermee hun fifteen seconds of fame. Een cynische reflectie op onze digitale persoonsverheerlijking, waarbij aandacht belangrijker is dan empathie en kijkers dit bevestigen met massa’s views en het belonen met likes. Murawiec gaat nog een stap verder door influencers nagenoeg onsterfelijk te maken en tot maatschappelijke elite te verklaren. De zucht naar aandacht corrumpeert ook Manel, die het verhaal begint als een rebelse twintiger die haar eigen weg zoekt en schijt heeft aan het systeem, maar al snel verandert in een niets ontziende internet celebrity en uiteindelijk totaal vervreemd van haar familie en vrienden.
Op gezette tijden wordt er gesproken over De Grote Leegte. Naar verluidt komt de stad, na lang rijden, een keer aan zijn einde en kom je uit bij een mythische plek waar het leven wezenlijk anders is dan in de stad. Niemand weet precies of De Grote Leegte werkelijk bestaat, laat staan wat je er precies van kunt verwachten. Voor de rebelse Manel klinkt het buitengewoon aanlokkelijk, maar voor de influencer is het een schrikbeeld.
Een recensie van dit boek is niet compleet zonder iets te zeggen over de tekenstijl van Murawiec. Zoals het verhaal over moderne pijnpunten gaat en duidelijk probeert iets wezenlijks te zeggen op een unieke manier, zo getuigen ook de tekeningen van urgentie en grote gebaren. Murawiec gebruikt dikke, vloeiende lijnen en volle, geometrische kleurvlakken – in een palet van rood, paars en blauw – en verliest zich niet in details. Elke tekening is een statement. De stad is prominent aanwezig, telkens in de vorm van een paginagroot, perspectivisch lijnenspel, grotendeels verscholen achter een kakofonie van uithangborden vol buitenissige namen. Personages bewegen met de overdreven soepelheid van een lappenpop en beschikken over een expressieve mimiek die sterk doet denken aan emoji’s en jaren 70 manga. Dit alles wordt nog eens extra benadrukt door de extreme perspectieven waar Murawiec zich van bedient. Alles schreeuwt kortom om aandacht en urgentie, geheel in lijn met de moraal van het verhaal.
Enig minpunt is dat de moraal blijft steken in de signalering en veroordeling van het probleem. De keuze voor het grote gebaar leent zich niet voor nuances en dat geeft het gevoel dat de vorm de diepgang in de weg zit. Iets meer laagjes, iets meer invalshoeken waren mogelijk geweest en hadden het plot net wat interessanter gemaakt. Maar in ruil daarvoor krijg je wel een uniek boek, dat de tijdgeest weet te grijpen, net zo urgent voelt als het probeert te zijn, nog dagenlang in je achterhoofd blijft steken, stof voor discussie oplevert en tijdens het achteraf doorbladeren (of een tweede keer lezen) nieuwe geheimen en inzichten prijsgeeft.
Het grote formaat van dit boek – min of meer A4 – was min of meer een eis van de Franse, rechthebbende uitgever, maar is desondanks een vreemde keus. De moderne thematiek, de expressieve tekenstijl en de uitbundige vertelwijze van De Grote Leegte zullen vooral een jong publiek aanspreken. Niet verwonderlijk, aangezien Léa Murawiec zelf ook nog een twintiger is. Jonge lezers – en lezers van graphic novels – zijn doorgaans meer gecharmeerd van boeken kleiner dan A4 en gezien de dikke lijnen en grote lettering had Murawiec daar zelf ook op gerekend. Het A4-formaat is mogelijk door de Franse uitgever gekozen om de expressieve personages en perspectivische stadsgezichten (zie het omslag) extra indrukwekkend te maken. Het is de vraag of dat ook niet was gelukt met een boek van 17 bij 24 centimeter. Maar het is slechts een kanttekening.
De Grote Leegte is zonder meer een bijzonder boek, met een urgentie die je zelden ziet. Een boek dat bovendien de tijdgeest weet te pakken en dat doet op een volstrekt unieke en tevens toepasselijke manier. Hopelijk krijgen we in de toekomst meer van Murawiec te zien.
Léa Murawiec – De Grote Leegte. Concerto Books. 200 pag. hardcover. € 28,99
