Don Quichot is een van de meest vertaalde en verkochte romans ooit. Maar je hoeft het boek uit 1605 en 1615 (de roman is in twee delen verschenen) nooit te hebben gelezen om het personage te kennen van de dolende ridder die windmolens aanziet voor reuzen: de droeve ridder is een iconisch figuur. En toch is de roman opvallend zelden bewerkt tot film of strip. En dat is ook niet zo gek. Don Quichot is namelijk een zó gelaagd boek, dat een platte bewerking van het verhaal de rijkdom van de roman volledig teniet doet.
Helaas kozen de broers Paul en Gaëtan Brizzi toch voor dat laatste. In hun bewerking van de vuistdikke roman beperken ze zich tot het achter elkaar zetten van wat bekende scènes, zoals die met de windmolens en de grap die met Don Quichot wordt uitgehaald waardoor hij denkt dat hij op een paard door de lucht vliegt. De enige vrije invulling die de broers zich permitteren, is dat ze ervoor kiezen de scènes aan elkaar te laten praten door de dorpspastoor. Een gemiste kans.
De kracht van Don Quichot is nou juist dat de schrijver Miguel de Cervantes niet alleen een simpele klucht heeft geschreven. Wie de hele roman kent, weet dat Cervantes voortdurend speelt met het verwachtingspatroon van de lezer. Je leest niet alleen een verhaal over een man die na het lezen van te veel ridderromans besluit om zelf een dolende ridder te worden. Het is niet alleen een kolderieke opvolging van verhalen vol stokslagen en mislukkingen. Het is tegelijkertijd zowel een parodie op de ridderroman als een surrealistische roman over wat echt is en wat niet. Wanneer Don Quichot bijvoorbeeld hoort dat zijn droom werkelijkheid is geworden en zijn avonturen te boek zijn gesteld, becommentarieert hij zelf alle beschreven gebeurtenissen uit de roman op waarheidsgehalte.
Cervantes maakte een soort meta-roman over realiteit. De schrijver voert ook zichzelf op in het boek en beweert dat niet hij Don Quichot heeft bedacht, maar slechts zo getrouw mogelijk probeert na te vertellen wat hij in een manuscript heeft gelezen. En daarbij maakt hij zichzelf ook nog eens belachelijk door te beschrijven hoe hij tips van derden ter harte neemt hoe je een succesvolle ridderroman kunt maken.
Al die lagen maken Don Quichot moeilijk om te zetten tot film of beeldverhaal. Wie het wel probeert, is eigenlijk gedwongen er een heel eigen draai aan te geven. Regisseur Terry Gilliam deed het met zijn verfilming The man who killed Don Quichot waarin het verhaal gaat over een man die het boek probeert te verfilmen. Of door stripmaker Flix die zijn verstripping van Don Quichot verplaatst naar het hier en nu waar een bejaarde man woont in een dorpje dat moet wijken voor de bouw van een windmolenpark.
De bewerking van de gebroeders Brizzi voegt helaas niets toe aan de oorspronkelijke roman. Het is een wat flauw aftreksel. Al jaren maken de twee verstrippingen van allerlei bekende boeken. Vorig jaar werd hun bewerking van De Hel, het eerste deel van Dantes De goddelijke komedie in het Nederlands vertaald. Maar de Brizzi-broers zijn vooral heel goede illustratoren. De afzonderlijke plaatjes zijn stuk voor stuk een lust voor het oog, maar de pagina’s als geheel zijn eigenlijk net zo doods als hun interpretatie van het verhaal. Dit album laat geen indruk achter.
Paul en Gaëtan Brizzi – Don Quichot van la Mancha. Silvester. 196 pagina’s. hardcover. € 39,95
