Spannende tijden in stripland, want wie zijn oor goed te luisteren legt, hoort verhalen over mooie ontwikkelingen. Met het verkoopsucces van Aimée de Jonghs Lord of the flies zijn er allerlei uitgevers wakker geworden. We zijn natuurlijk niet vergeten dat Nederland een land is van kruideniers en opportunisten. Als die horen dat er van een graphic novel in Nederland meer dan 30.000 exemplaren zijn verkocht, dan zie je ze struikelend en klapwiekend onze kant op komen, klaar om een graantje mee te pikken. Ga er dus maar van uit dat er binnenkort allerlei reguliere uitgeverijen met grafische romans op de proppen komen, met het nobele doel mensen aan de strip te helpen.
Dat is een positief ding. Meer mensen zouden strips moeten lezen en het is goed dat die nieuwe lezersgroepen dan bereikt worden door uitgevers die hen ook echt weten te vinden. Literaire uitgeverijen – laten we ze even zo noemen – hebben immers een heel andere aanpak dan de meeste stripuitgevers. En meer middelen. En daarmee meer mogelijkheden om hun strips onder de aandacht te brengen. Ze zullen hun strips bijvoorbeeld vooral verkopen in de gewone boekhandel, waar meer mensen komen dan in stripwinkels. Samengevat: het zit elkaar niet in de weg. Een mooie ontwikkeling dus.
Maar herinneren we ons de jaren vanaf 2000 nog? Ook toen zagen allerlei literaire uitgevers brood in het beeldverhaal en verschenen er strips via imprints en sublabels. Geen onverdeeld succes, omdat iedereen maar wat deed en niemand enig benul had hoe de strips in de markt moesten worden gezet. Er werd vooral niet geluisterd naar mensen die er verstand van hadden: strips, hoe moeilijk kan dat nu zijn? Er kwam gewoon een kastje bij in de boekhandel, niemand werd vooraf wijs gemaakt en na een tijdje lag de hele zooi bij De Slegte. 
We kregen de woordelijke verstripping van De avonden van Reve, wat daarna jarenlang moest doorgaan als voorbeeld voor een volwassen strip. Alles was liefdeloos gebracht en na een paar jaar proberen werd de stekker er weer uitgetrokken. Zomaar wat gedaan, niets geleerd.
We zijn 25 jaar verder en vanuit de eigenzinnige stripwereld is van alles de wereld in geslingerd, en soms met succes. Dat ging niet vanzelf, er is veel kennis opgedaan. Daardoor zijn strips intussen mainstreamer dan eerst, zijn graphic novels bon ton en dus volop kansen voor een nieuwe, brede lancering. Tenminste, als er om de valkuilen wordt gekoerst. Vanwege het succes van Lord of the flies zal men bijvoorbeeld kunnen denken dat verstrippingen van bekende boeken de succesformule is. Dat zou jammer zijn, want er zijn (te) veel voorbeelden van grafische adaptaties die gestruikeld zijn. Ook het idee dat literatuur goed werkt als strip, omdat het boek zo lekker heeft verkocht, is te simpel. Of dat een succesvolle roman altijd een dito stripbewerking oplevert. Hetzelfde geldt voor een naam van een hippe of bekende literator op het omslag. Strips hebben nu eenmaal andere kwaliteiten; die moeten op hun eigen merites worden beoordeeld. En laat die literaire dames en heren maar eens uitleggen welke roman wel, en welke niet geschikt is voor een stripbewerking – en waarom. Heel benieuwd hoe ze hun keuze motiveren.
Wat wel? Om verstandig te beginnen, hoef je niet eerst zelf het wiel uit te vinden: een paar vertalingen van strips die het goed deden in het Frans of Engels en die slim in de markt zetten, waarbij vooral een heldere doelgroep wordt aangesproken. In het Frans zijn er bijvoorbeeld veel goede en goedverkochte strips voor vrouwen van 25-35 jaar, een groep die relatief gemakkelijk bereikt kan worden via bladen, socials en online kanalen. Een groep bovendien die nog naar de boekhandels gaat. Het idee erachter is dat de strip destijds zijn succes al heeft bewezen en dat de vertaling daarop kan varen (veel uitgevers doen dat al jaren met romans, dus ze kennen de klappen van de zweep). Een paar van die stripsuccessen werken geheid beter dan zelf iets proberen en zien hoe dat landt.
Niet dat er geen avontuurlijke keuzes gemaakt mogen worden, maar het is in eerste instantie vooral zaak nieuwe lezers naar de winkel te krijgen om een strip te kopen. Als die eenmaal overstag zijn en zich comfortabel voelen met strips als vrijetijdsbesteding, kan er een volgend stapje worden gezet. Eerst de sympathie winnen van nieuwe lezersgroepen en het idee laten landen dat een strip lezen leuk en interessant kan zijn, want dat is nog helemaal geen uitgemaakte zaak. Er moet verleid worden, niet alleen maar uitgegeven.
Spannende tijden dus ook voor reguliere uitgevers die de stap willen zetten. Laten we hopen dat zij hun oor eens te luisteren leggen bij mensen die al een tijdje meelopen in het toch vrij overzichtelijke striplandschap. Strips hebben een eigen dynamiek, er is veel kennis en wie weet kunnen we van elkaar leren. Want het nobele doel om mensen aan de strip te helpen, delen we in ieder geval.
Deze tekst verscheen in aangepaste vorm eerder als column in Zone 5300 (2025-02)
