In 2020 was het zeventig jaar geleden dat George Orwell overleed. Weinig schrijvers hebben zo’n tijdloos oeuvre achtergelaten, uiteraard met Animal Farm en (vooral) 1984 als meest aansprekende titels. Die zeventig jaar is van belang omdat dit betekent dat zijn werk sindsdien officieel tot het publieke domein behoort, en dus vrij door anderen gebruikt mag worden voor publicatie en bewerking. Nu werden de boeken van Orwell al regelmatig bewerkt en uitgegeven, maar het hek lijkt qua stripuitgaves inmiddels definitief van de dam.
In 2021 verschenen al twee mooie versies – eentje door Jean-Christophe Derrien en Rémi Torregrossa, de andere door Fido Nesti – met uiteenlopende interpretaties. Nu is er de graphic novel van de Franse stripmaker Xavier Coste (1989).
Veel te verklappen valt er niet aan het fameuse verhaal, veelvuldig geciteerd en anno 2022 niet minder actueel dan toen het in 1949 verscheen. De beschrijving van een totalitaire staat die alle media controleert en haar bevolking met ijzeren hand regeert is inmiddels angstaanjagend dicht bij de realiteit gekomen.
Er zijn veel manieren om dit verhaal over de bühne te brengen en Coste heeft zeker niet gekozen voor de meest eenvoudige route. In een schitterend dik gebonden boekwerk neemt hij alle tijd en ruimte om zijn kijk te geven op het verhaal. Hierbij kiest hij voor dezelfde trage en uitgesponnen manier van vertellen die Orwell in het boek gebruikt en weet daardoor een vergelijkbaar gevoel van neerslachtigheid en dreiging over te brengen. Zijn tekeningen zijn groots en geometrisch, maar vooral sober en zonder tierlantijnen. Zo gebruikt hij bijvoorbeeld slechts vijf kleuren die duidelijk het contrast tussen de verschillende delen van het boek benadrukken. De stad en onderwereld zijn zo desolaat vormgegeven dat gaandeweg een steeds groter gevoel van onbehagen bij de lezer opkruipt.
Coste beeldt de gruwelijkheden expliciet uit. Het is een keuze die past bij zijn manier van tekenen en logisch aanvoelt. Desalniettemin is het verhaal soms lastig te volgen, met name vanwege de abstracte stijl die het moeilijk maakt personages uit elkaar te houden. Regelmatig een paar bladzijden terugslaan dus, al is dat bepaald geen straf.
Coste’s verbeelding van de terreurstaat straalt zonder twijfel net zoveel dreiging uit als ooit de bedoeling was en het zijn vooral de weidse tekeningen van de stad en de alom aanwezige Big Brother die regelmatig de adem laat stokken.
De bewerking blijft het originele verhaal grotendeels trouw en is daardoor bijna vanzelfsprekend de moeite van het lezen waard. Meer dan dat: de waanzinnig mooie tekeningen verbeelden zo goed de verstikking en gruwel, dat we hier zonder twijfel kunnen spreken van een zeer geslaagd project en de beste moderne bewerking tot heden.
Xavier Coste – 1984, naar het boek van George Orwell. Concerto Books. 240 pagina’s, harde kaft. € 34,99
