Voor het eerst in de geschiedenis van de moderne comic worden de verkooppunten in de Verenigde Staten niet meer bevoorraad en verschijnen er geen nieuwe comics. Sinds mensenheugenis gaan stripliefhebbers op woensdag, new comicbook day, naar de comicshop om daar hun comics te kopen. Tot twee weken terug, toen de bevoorrading vanwege de corona-uitbraak compleet stopte. Even logisch als vervelend, al kunnen de gevolgen voor comicliefhebbers op de langere termijn wel eens heel groot zijn. Wat is er gebeurd? Een reconstructie.
Om een goed beeld te krijgen van de Amerikaanse stripwereld, gaan we terug naar 1981. Steve Geppi is een comicbook retailer met vier winkels in Baltimore. Omdat hij zijn winkels zelf bevoorraadt, neemt hij een aantal andere comicwinkels mee op zijn route. Die andere winkels nemen in aantal toe, waardoor Geppi uitgroeit tot een van de grootste afnemers van distributeur New Media/Irjax. Als die distributeur verhuist naar Florida wordt Geppi gevraagd of hij er meer afnemers bij zou willen nemen. New Media/Irjax verkeert na verloop van tijd in financiële problemen en Geppi neemt New Media/Irjax over. Zo onstond Diamond Comic Distributors in 1982.
Comics waren in de jaren tachtig populair en Diamond groeide met circa 40% per jaar. Geppi bleef scherp op concurrenten letten en was altijd op overnamepad. Hierdoor groeide ook zijn bereik. In die periode keken Marvel Comics en DC, de twee grootste comicuitgeverijen in de Verenigde Staten naar hun business model: beide uitgeverijen kwamen tot de conclusie dat het voor hen handiger was om met grote distributeurs in zee te gaan. Hoe meer comics werden afgenomen door grote distributiekanalen, hoe meer korting zij ontvingen van de uitgeverijen. Hier profiteerden Diamond (catalogus: Previews) en distributeur Capital City (catalogus: Advance Comics) van. Kleinere uitgeverijen konden het niet meer rendabel krijgen en stopten met hun bedrijf of werden opgekocht.
In 1988 kocht Geppi Bud Plant Inc., een distributeur van voornamelijk underground comics. Met deze aankoop had Geppi landelijke dekking in de Verenigde Staten. Toch bleef hij doorgaan met het overnemen van comicdistributeurs. De stap buiten Noord-Amerika deed Geppi in 1991 toen hij Pacific Distribution Ltd. In het Verenigd Koninkrijk inlijfde.
De jaren negentig: nog meer overnames
Marvel Comics nam in 1995 het besluit om zelf weer de distributie van hun comics te gaan doen en kocht het bedrijf Heroes World Distribution. Diamond en Capital City gingen in onderhandeling met de overige uitgeverijen. Diamond kreeg de deal voor de exclusieve distributie van DC, Image en Archie Comics. Capital maakte nog wel deals met kleinere uitgeverijen, maar dit bleek niet rendabel. Binnen een jaar moest men de keuze maken: of failliet gaan of het bedrijf verkopen. Het werd het laatste en Geppi werd de kopende partij.
In 1997 kwam Marvel tot inkeer over de eigen distributie. Geppi onderhandelde en kreeg de exclusieve rechten voor de distributie van de comics van Marvel. Als tegenprestatie kreeg Marvel een eigen segment in Diamonds comics catalogus Previews. Hiermee kreeg Diamond de volledige distributie van de comics in handen.
Nog in datzelfde jaar werd door de U.S. Justice Department een onderzoek gestart of Diamond dit wel mocht doen. In november 2000 volgde de uitslag: hoewel Diamond een monopolie had op de distributie van comics in Noord Amerika, vond men dat Diamond geen monopolie had over de distributie van boeken in het algemeen. En omdat niet de gehele boekenmarkt werd benadeeld, was ingrijpen niet nodig.
Een comics- en stripmonopolist als Diamond heeft niet alleen een grote markt maar ook een forse verantwoordelijkheid. Dat bleek ondubbelzinnig toen begin dit jaar het coronavirus een groot aantal distributieschakels lam legde. In maart kwam Geppi daarom met een ingrijpend statement. Door de maatregelen zijn veel winkels gesloten of zeer beperkt open en zijn stripmakers, uitgeverijen en drukkerijen door corona niet langer in staat om nieuwe comics te leveren. Hij verklaart dat zijn eigen organisatie lijdt onder de gevolgen van het virus en de aangepaste regelgeving en dat hij geen andere uitweg ziet dan om tot nader order te stoppen met de distributie van nieuwe comics naar de winkels. Met andere woorden: vanaf 1 april 2020 verschijnen er geen nieuwe comics in de Verenigde Staten en daarbuiten.
Even werd er geopperd om door te gaan met de digitale reeksen, die vaak parallel lopen met de papieren edities. DC gaf eerst in een statement aan wel door te gaan met het uitgeven van hun nieuwe digitale comics, maar trok dit vrij snel in, vanwege een storm aan kritiek.
Hoe nu verder?
De trend van de afgelopen jaren is dat veel comicshops zijn verdwenen. De marges zijn gering, het blijkt in veel gevallen niet langer rendabel. De winkels die over zijn hebben weinig reserves en deze situatie kan wel eens zorgen voor nog meer gedwongen winkelsluitingen. Ze missen nieuwe voorraad, dus geen inkomsten. En onderschat de ander kant van het verhaal ook niet: door de financiële implicaties van de crisis zullen veel mensen ook niet meer in staat zijn om comics te blijven kopen. Daar komt nog wat bij: Diamond heeft ook laten weten dat ze tijdelijk stopt met het betalen van hun klanten, omdat ze zelf geen inkomsten krijgt. De vraag is of iedereen daar mee akkoord gaat en vooral: of Diamond na deze periode nog bestaat.
Hoe de comicwereld er na corona uit zal zien is de grote vraag. Dat er na deze crisis veel minder comicshops zijn, is een reële verwachting. Dit houdt in dat het businessmodel van de uitgeverijen heel anders gaat worden. Een van de scenario’s is dat de uitgeverijen een scheiding zullen maken in hun aanbod: de wekelijkse floppies (losse deeltjes) via hun digitale kanalen en de trade paperbacks (verzamelbundels) via de comicshops. En misschien dat de comicshops kunnen meeprofiteren van de digitale verkoop van de comics.
Mogelijk staan er nieuwe partijen op om delen van de distributie over te nemen. Dat kunnen ook uitgevers zelf zijn: Bleeding Cool heeft de plannen hieromtrent al aangekondigd.
De verwachting dat alles weer wordt zoals het was, is niet realistisch. Het distributiesysteem was voor de crisis al niet optimaal, corona heeft alles in een stroomversnelling gebracht. Er is veel te verliezen, maar ook te winnen: een nieuw distributie- en verdeelsysteem kan een verbetering zijn. Daar zijn helden voor nodig.
