Artikelen

Dirk van de Wiel (Van 9 Tot 5): “Alles is ondergeschikt aan de droge grap”

Iedereen die wel eens op social media rondhangt, kent de korte stripjes van Van 9 Tot 5. De dagelijkse gags worden gretig gedeeld in Whatsapp groepen en uitgeprinte versies hangen op de koffiemachines van menig kantoor. Met het verschijnen van zijn derde verzamelbundel viert Dirk van de Wiel dat hij  twaalf jaar de Nederlandse cultuur en actualiteit op de korrel neemt. We ontmoeten elkaar in Amsterdam-Noord, het stadsdeel waar Van de Wiel werkzaam is als Hoofd Bestuur en Organisatie.

Een drukke baan en daarnaast al twaalf jaar dagelijks een stripje publiceren, hoe pakt dat uit?

“Toen ik hier ooit mee begon had ik natuurlijk nooit kunnen bedenken dat het zo lang zou gaan lopen. Al tijdens mijn studententijd tekende ik af en toe voor de lol wat spotprenten en grapjes. Social media maakte het een leuk experiment om dit naar een groter publiek te brengen. Inmiddels is het een belangrijk onderdeel van mijn leven geworden. Van 9 Tot 5 geeft me de mogelijkheid mijn creativiteit te uiten. Ik hoef er niet van te leven en ervaar dus niet de druk van het heilige moeten.”

Nooit aan stoppen gedacht, of een pauze?

“Nee, de kracht van het stripje zit in het ritme en de vastigheid. Lezers kunnen erop rekenen. Zodra ik mijzelf toe zou staan dit ritme te onderbreken, ben ik bang dat ik de deur openzet voor een mogelijk einde. En stoppen wil ik niet, daarvoor is het te belangrijk voor mij.

Uiteraard verlopen mijn productie en motivatie met pieken en dalen. De eerste jaren waren aanzienlijk makkelijker, vooral omdat er toen ook meer gebeurde in mijn leven en het eenvoudig was om daaruit te putten. De herinneringen aan mijn studententijd waren vers en ik maakte iedere dag nieuwe dingen mee in de kantooromgeving waar ik werkte. In de tussentijd ben ik gegroeid en mijn publiek is meegegroeid. Er zijn periodes geweest dat ik populair was in studentenhuizen en ik voedde dat gretig met stripjes over bier drinken aan de toog. Naarmate ik daar verder vanaf kwam te staan, zag je ook mijn lezers ouder worden.”

Deze bundeling verschijnt ruim vier jaar na je vorige album. Het is getiteld “Deel 1”, terwijl het toch echt je derde album is. Kun je aangeven wat er in de tussentijd is gebeurd?

“Na het verschijnen van de eerste (ongenummerde) albums wilde ik heel graag een volgend boekje. Ik vind het fijn als zaken geordend zijn. Mijn vorige uitgever had echter een sterke voorkeur voor een nieuwe aanpak, waarin ik zou moeten afwijken van mijn beproefde recept van korte grappen van vier plaatjes. Het idee was om langere verhalen te maken in andere omgevingen, meer een reguliere strip.

En dat terwijl ik gewoon een bundeling korte strips wilde. Ik kan ook helemaal niets anders. Van 9 Tot 5 draait om de tekst en de grap, de tekeningen zijn ondersteunend. Ik ben daar heel rechtlijnig in: de stripjes moeten rustig en statisch zijn, alles is ondergeschikt aan de droge grap. Daarbij kan ik ook gewoon niet goed genoeg tekenen voor zo’n omvangrijk verhaal.

Mijn werkwijze is gestructureerd, die discipline is nodig om continu de hoge productie vast te houden. En dus ben ik op zoek gegaan naar een nieuwe uitgever. Dat werd De Kring. Daar kon ik met een schone lei beginnen, met Deel 1 dus.”

Je stijl en actualiteit maken je perfect geschikt voor social media. Hoe heb je die ontwikkeling het afgelopen decennium ervaren?

“Ik merk daar zeker verandering in. Een jaar of vijf geleden zat ik midden in de Facebook piek, maar ik merk nu dat het aantal reacties daar snel afneemt. Ik zal goed in de gaten moeten houden naar welk platform mijn lezers zich verplaatsen. Voor mij zijn de socials mijn publiek en mijn applaus. Het is belangrijk voor me om die interactie te hebben. Mijn nieuwe bundel is bijvoorbeeld nauwkeurig samengesteld op basis van wat ik online terugkrijg. Ik hou iedere dag bij welke strip hoeveel likes en reacties krijgt op de diverse kanalen en aan de hand daarvan stel ik vast wat werkt en wat niet. De meest succesvolle gags staan in het boek.

Ook het online-klimaat is sterk veranderd. Sommige dingen durf ik niet meer. Mensen zijn sneller aangebrand en begrijpen vaak de ironie niet. Er is een groep mensen die continu op zoek is naar dingen die zij op militante wijze kunnen bekritiseren. Ik heb dit enkele malen moeten ondergaan en wil dat niet meer.

Ik zal bijvoorbeeld geen grappen meer maken rondom onderwerpen als gender of afkomst, ook niet met de intentie om misstanden aan de kaak te stellen.

Als mensen echt negatief reageren dan raakt mij dat. Dan ga ik aan mezelf twijfelen en word ik er ongelukkig van. De wereld is zo enorm in beweging. Wat is over twee jaar de context van een grap die ik vandaag maak? Die dingen houden mij bezig.”Ben je milder geworden?

“Vermoedelijk wel, maar ik denk dat het vooral meer met zelfbewustzijn te maken heeft. Ik vind principieel dat iedereen die ergens stellig over is het verdient om aangepakt te worden. Mensen die niet twijfelen en overtuigd zijn van hun mening, moeten des te harder aan het wankelen worden gebracht. Iemand als Hans Teeuwen handelt precies op die manier en ik kan daar veel bewondering voor hebben. Tegelijkertijd ben ik gewoon een ambtenaar die wat tekeningetjes maakt. Dat is toch anders. Mijn doel is mensen laten lachen, entertainen, meer niet.

Ik wil niet te veel de VARA of Freek de Jonge zijn. Natuurlijk is er veel om over te oreren, maar in mijn optiek is het moeilijker om een goede grap te maken dan een preek te houden. Dat is ook de val van ouder worden: oudere mensen krijgen steeds meer de behoefte om te gaan prediken en worden minder grappig.”

Waarom eigenlijk een boek, naast al je digitale succes?

“Het internet is vluchtig. Men zegt wel dat het internet alles onthoudt, maar in de praktijk valt dat tegen. Als er een paar digitale kanalen verdwijnen, verdwijnt al mijn werk. En dus wil ik het in mijn handen hebben en in de kast kunnen zetten. Uiteindelijk geloof ik altijd nog in het tijdloze van papier. Ook in deze bundel heb ik mijn best gedaan om tijdloos te zijn. Er staan niet te veel coronagrappen in, zodat het over tien jaar hopelijk niet al te gedateerd zal voelen.

Het internet heeft mij gemaakt, ik ben toegankelijk en makkelijk te delen. Er is geen afhankelijkheid van een redactie. Mijn stijl was er vermoedelijk nooit doorgekomen bij NRC (van de Wiel stond jarenlang dagelijks in NRC-next, red.) als ik niet eerst bekendheid via het internet gekregen had. Tegelijkertijd vinden echte stripkenners mij artistiek waarschijnlijk waardeloos. Dat is prima, ik ben tevreden.”

Van 9 Tot 5 verschijnt dagelijks, online via diverse kanalen zoals Twitter en Facebook en wordt o.a. gepubliceerd in Dagblad De Morgen en Veronica Magazine.

Dirk van de Wiel – Van 9 tot 5: Deel 1. 160 pag. € 15,99