Osamu Tezuka kennen de meeste striplezers in de lage landen wel. Klassiekers als Boeddha, Astroboy en Message to Adolf staan al jaren op de plank in de betere stripboekuitdragerijen.
Yoshiharu Tsuge krijgt via Drawn & Quartely eindelijk zijn eigen plankje. De Canadese uitgever van kwaliteitsstrips wil de aankomende jaren zeven volumes uitbrengen van Tsuges werk. Het eerste verscheen afgelopen april getiteld The swamp. Elf korte verhalen verschaffen je een prachtige introductie in het werk van één van Japans belangrijkste manga-ka.
In de jaren 1950 zoekt Japan naar verandering, een andere identiteit en het afsluiten van de oorlog. Daardoor ontspruiten op cultureel gebied allerhande ideeën en nieuwe manieren van schrijven, tekenen en filmmaken. Films van Yasujiro Ozu, Kenji Mizoguchi, Akira Kurosawa en Masaki Kobayashi tonen protagonisten die minder zwart-wit of goed/slecht uitgebeeld worden dan voorheen. Met regelmaat wordt de gang van zaken aangaande het keizerrijk, de oorlog en de status tussen de seksen in twijfel trokken. Kobayashi stelt in de 9½ uur durende film The Human Condition de praktijken in bezet Mantsjoerije aan de kaak. Tijdgenoot Ozu verbeeldt in bedrieglijke eenvoud het familieleven met al zijn dagelijkse drama. Manga-ka Shigeru Mizuki maakte in de jaren 1950 Onwards Towards Our Noble Deaths. Een manga over Japanse soldaten die niet wilden vechten en zich verstopten of probeerde te deserteren uit angst voor de dood of vanuit pacifistische overtuiging. Allen voorbeelden van het loslaten van conventies van voor die tijd.
Tsuge bewandelde op zijn eigen manier onbetreden paden. Voor het eerst in manga stond het menselijke karakter en autobiografische elementen centraal. Iets wat daarvoor alleen bekend was uit de literatuur via zogeheten I-novels. Tsuge’s verhalen draaien om bevindingen, ideeën, angsten en gebruiken van mensen in alle geledingen. Voor de jaren 1960 waren manga gericht op vermaak en dan vooral bedoeld voor kinderen. Er bestond een duidelijke parallel met strips in Europa en superhelden comics in de VS in die tijd. Tsuge en veel van zijn hiervoor genoemde tijdgenoten wilden meer. Tsuge worstelde een aantal jaren met zijn dramaturgie. Manga expert Mitsuhiro Asakawa schrijft in zijn essay achterin het boek dat Tsuge conventies losliet en een meer conceptuele benadering zocht. Eentje waarbij achtergrond en geschiedenis van personages achterwege wordt gelaten. De rode draad van angst en twijfel zorgt voor een vervreemding van maatschappij en thuisfront en creëert een surreële, irrationele sfeer.
Yoshiharu Tsuge is groot liefhebber van onder andere Osamu Tezuka en Yoshihiro Tatsumi. Iets wat hij in zijn werk niet onder stoelen of banken steekt. Hier zouden we het plagiaat noemen. In manga is het kopiëren van paginasequenties van grote meesters een hommage. Zijn tekenwerk lijkt wat op het werk van Tatsumi, maar mist in dit eerste deel nog wat finesse. Let wel, inboeten aan kracht doen de verhalen daardoor niet. De kwaliteit zit hem in het vaak ongrijpbare van een intentie of emotie die Tsuge wil overbrengen. De vaak magische, korte verhalen die al tot een einde komen voordat ze goed en wel begonnen zijn, zijn daar een uitstekend voorbeeld van. De langere verhalen tonen vaak dualiteit in emoties en zijn daardoor aansprekend relevant en ook voor ons westerlingen herkenbaar. Tegelijkertijd krijgen we een traditioneel Japan voorgeschoteld compleet met ‘yokai’ en al. Die combinatie van een zoektocht naar expressie en de vorm waarin dat gegoten moet (gaan) worden, maakt van dit werk spannend leesvoer.
Wat Tsuge ons biedt is een eerste inkijk in de vermenselijking van alternatieve manga. Aan Tezuka, Mizuki en Tatsumi op hun hoogtepunten kan hij nog net niet tippen, maar boeien doet hij zeker. Lees ook het essay achterin van Mitsihiru Asakawa (ook te lezen bij boingboing; ad blocker aan!) waarin hij middels een ‘manga 101’ de kruisbestuivingen tussen artiesten en hun ontwikkelingen uit de doeken doet. En dat alles in één fraai vormgegeven en vriendelijk geprijsd boek. Sayonara mangarïdä…
Yoshiharu Tsuge – The Swamp. Drawn & Quartely. 250 pagina’s, hardcover. $24,95
