De Encyclopedisten speelt zich af tijdens de hoogtijdagen van de Verlichting, in Parijs midden 18e eeuw. De centrale figuren zijn Diderot en d’Alembert, bezig met hun monumentale project: de Encyclopedie. Dit werk, een poging om alle kennis van de tijd in één uitgave te bundelen, werd door de autoriteiten als staatsgevaarlijk bestempeld. De schrijvers namen geen blad voor de mond en vielen met open vizier zowel godsdienst als staat aan.
In het boek van Orbe en Pérez Ledo loopt dit intellectuele project parallel aan een fictief moordmysterie. Verschillende medewerkers van het encyclopedisch team worden op brute wijze om het leven gebracht. Hoewel deze dramatische lijn historisch niet is gedocumenteerd, verankert het verhaal zich stevig in de feiten. We leren over de worstelingen met censuur, de tegenwerking van kerkelijke en politieke machten, de interne spanningen binnen het team van redacteuren, de rol van de illustratoren, en de technische complexiteit van het drukken en verspreiden van het werk.
Pérez Ledo toont zich een scenarist met gedegen kennis van zijn onderwerp. Hij behandelt niet alleen het grote verhaal – de strijd om publicatie en de vrijheid van denken – maar laat ook de kleinere conflicten zien. De voortdurende frictie tussen Diderot en zijn vrouw, de moeizame relatie met d’Alembert, de rivaliteit tussen intellectuelen, en de invloed van machtige figuren als Madame de Pompadour; alles draagt bij aan een gelaagd portret van een tijdperk waarin ideeën levens konden kosten.
Die historische context wordt gebruikt als vruchtbare bodem voor het fictieve moordverhaal, dat zelden ontspoort in gratuite spanning. De introductie van de jonge illustratrice Marie, een verzonnen personage, is een slimme zet. Zij brengt niet alleen een frisse blik op het intellectuele geweld van de mannen om haar heen, maar introduceert ook thema’s als vriendschap, sociale positie en de rol van vrouwen in een wereld die ze slechts zijdelings toeliet.
Orbe’s tekenstijl is vlot en helder, met een sterk gevoel voor compositie en ritme. Zijn Parijs is vuil, verstild en bruin getint, badend in de sfeer van een stad die balanceert tussen rede en repressie. De gezichten doen soms wat uniform aan en personages lijken qua expressie en gestalte te veel op elkaar. Gelukkig weet hij dat deels te compenseren met sfeervolle belichting en overtuigend kleurgebruik.
Het verhaal draagt veel historische bagage met zich mee en neemt daar ook de ruimte voor. Dat is begrijpelijk gezien het onderwerp, maar zorgt er wel voor dat de structuur soms meer het pad volgt van een “lesinhoud plus mysterie”, dan van een klassieke spanningsboog. Sommige dialogen en exposities voelen daardoor net iets te nadrukkelijk als informatieoverdracht. Het onderwerp is te (belang)rijk om die diepgang over te slaan, maar het maakt de leeservaring minder vloeiend dan die van een echte thriller.
De Encyclopedisten is een intelligent geconstrueerde mix van historische fictie, politieke thriller en tijdsdocument. Het boek maakt indruk, zowel vanwege de inhoud als de manier waarop het de spanningen van de Verlichting tastbaar maakt. Je leert iets, je leest lekker door, en je gaat daarna nog eens rustig aan de slag met Wikipedia om dit allemaal wat beter te begrijpen.
Alex Orbe & José Antonio Pérez Ledo – De Encyclopedisten. Lauwert. 128 pagina’s. hardcover. € 34,95.
