De hel, dat zijn sommige erfgenamen. Eenieder die te maken heeft gehad met het bedrijf Moulinsart, dat de nalatenschap van Hergé beheert, kan daarover meepraten. Hergés weduwe Fanny hertrouwde met de twintig jaar jongere Brit Nick Rodwell, en samen strijden zij verbeten tegen de rest van de wereld om het merk Kuifje te beschermen – tegen elke prijs. Maar hoe lang nog? De verdwenen miljoenen van Kuifje van Jean-Pierre Levée is een onthullend boek over de machinaties achter een van ’s werelds populairste en meest duurzame strippersonages.
Laat ik beginnen met een persoonlijke anekdote. In 2007 kwam de musical Kuifje: De Zonnetempel in een bewerkte vorm voor het eerst naar Nederland, in het toen gloednieuwe Nieuwe Luxor Theater in Rotterdam. Ik werd gevraagd om een expo te organiseren met eerbetonen aan Kuifje door Zone 5300-tekenaars, die zou worden getoond in de ruime foyer van het theater. Nadat ik mijn argeloze opdrachtgever had gewaarschuwd dat dit waarschijnlijk niet kon plaatsvinden zonder de toestemming van de rechthebbenden, in casu Moulinsart, nam het Nieuwe Luxor contact op met Rodwells bedrijf. So far so good: er moesten wel eerst schetsen worden overlegd, en er mochten geen scabreuze werken worden gemaakt (duh!). Na een eerste ronde, waarin de ideeën van tekenaars als Eric Wielaert, Farida Laan, Marcel Ruijters en Schwantz aanvankelijk werden goedgekeurd, bedacht Moulinsart zich ineens alsnog: onder geen beding mocht er kunst worden gemaakt, hoe liefdevol ook, met de personages van Hergé. Wanneer het Nieuwe Luxor daar geen gehoor aan zou geven, dan zou Moulinsart de musical terugtrekken, een kleine maand voor de première. Het is zeer de vraag of ze daar juridisch gezien het recht toe hadden, maar het is begrijpelijk dat het Nieuwe Luxor, nu er zo veel op het spel stond, behoorlijk geïntimideerd was en de expo afblies.
Het is tekenend voor de handelswijze van Nick Rodwell: iedereen, maar dan ook iedereen, blijft van Kuifje af, tenzij je er flink voor dokt. Dat ondervond ook het Nederlandse Hergé Genootschap, een club van devote liefhebbers, dat in 2009 een factuur van 35.000 euro ontving voor het gebruik van Kuifje-afbeeldingen in hun ledenblad Duizend Bommen. De terechte behoefte om de kwaliteit van een van ’s werelds meest geliefde strippersonages te waarborgen en misbruik tegen te gaan, is al jaren doorgeslagen naar een kruistocht tegen fans en liefhebbers. Levées boek staat vol van dit soort voorbeelden. Het beeld dat hij van Rodwell schetst is echter niet dat van een kwade genius, maar van iemand met een te groot ego, een opvliegend karakter en het zakelijk benul van een fruitvlieg. Fanny blijkt geen zwaargewicht: een schoonheid, ook op latere leeftijd, maar karakterloos. Het echtpaar wordt gedomineerd door de angst voor de boze buitenwereld die op het succes van Kuifje aast.
Het is dan ook niet per se geld waar het om draait, maar macht. Hoe is het anders te verklaren dat het noodlijdende Moulinsart advocaten op de loonlijst heeft staan voor twee miljoen per jaar, terwijl het Hergé Museum in de rode cijfers zit en het vermogen van Fanny wel eens zijn bodem zou kunnen naderen.
Over die financieën gesproken: Moulinsart is een verbluffend voorbeeld van creatief boekhouden, en financieel expert Levée maakt, met de nodige humor, voor de leek inzichtelijk hoe dat in zijn werk gaat, Daarbij baseerde hij zich op openbare cijfers en jaarrekeningen die gewoon zijn in te zien bij het handelsregister. Dat doet hij allemaal in het tweede deel van dit nogal ontluisterende boek, dat leest als een trein. Het eerste deel handelt over Hergé zelf, en buiten dat het je een hoop tijd bespaart omdat je al die andere duizenden pagina’s die er over het fenomeen zijn geschreven dan niet hoeft te lezen, leidt dat deel tot een beter begrip voor wat er komen gaat na zijn dood, via een bonte stoet van personages die een rol speelden in zijn leven, zoals zijn laatste secretaris Alain Baran, die er direct na Hergés dood zakelijk gezien al een zootje van wist te maken. Anderen waren eigenlijk slechts passanten, maar Levée vindt ze – terecht – te mooi om ongenoemd te laten. Zo is daar Monique Watteau, tegenwoordig Alika Lindbergh, die was getrouwd met Bernard Heuvelmans, een oud-collega van Hergé bij Le Petit Vingtième, die Hergé zou assisteren bij de uitwerking van De geheimzinnige ster, De zonnetempel en de twee Maan-albums. Watteau was kunstenares, feministe, sf-auteur én socialite ging uit met beroemdheden als Orson Welles en Marlon Brando, en begon na haar scheiding van Heuvelmans in 1961 een intense relatie met Hollywood-acteur Yul Brynner (die haar Alika noemde), om zeven jaar later te trouwen met de jongste zoon van vliegenier Charles Lindbergh. Een globetrotter à la Kuifje, maar dan de vrouwelijke versie, en mét een bruisend liefdesleven.
Tot slot: Jean-Pierre Levée is niet de echte naam van de auteur. Dat is Peter-Jan Bentein, zo lezen we in een interview met De Standaard. Zijn verklaring dat zijn te Nederlandse naam niet lekker in het Franse taalgebied ligt, lijkt me wat vergezocht. Is het niet eerder dat hij aanvankelijk de toorn van Rodwell vreesde? Levée verklaart dat hij geen van de betrokken heeft gesproken, maar dat hij al zijn bevindingen op openbare bronnen heeft gebaseerd. Maar zijn levendige beschrijving van hoe er op de burelen van Moulinsart met medewerkers werd omgesprongen hint er echter op dat hij dichter bij het vuur heeft gezeten dan hij wil toegeven. Op het moment van schrijven had Rodwell het boek zelf nog niet gelezen. Wordt ongetwijfeld nog vervolgd…
Jean-Pierre Levée – De verdwenen miljoenen van Kuifje, of de geheimen van de erven Hergé. Just Publishers. 336 pagina’s. € 24,99.
