“Ken je het gevoel ergens op bezoek te zijn en graag naar huis te willen? Dat gevoel, altijd de hele dag onafgebroken, en dat over je eigen lichaam.” Deze uitspraak van Danielle Wagemaker (afkomstig van haar blog Fading Gender) valt te lezen op de eerste pagina van Kisses for Jet. Een ‘coming-of-gender story’ gemaakt door de Nederlander Joris Bas Becker die in dit boek vertelt hoe het is om als ontluikend transseksueel in het verkeerde puberlijf te zitten. Volgens het colofon is het verhaal geïnspireerd op authentieke herinneringen en gevoelens, maar is het geen autobiografie. Backer woont tegenwoordig in Berlijn en zijn verhaal debuteerde bij de Duitse uitgeverij Jaja Verlag. Er bestaat geen Nederlandse vertaling van, maar onlangs verscheen er een Engelstalige versie bij Nobrow Press.
Het boek begint in Donderloo, 1994, de dag waarop Kurt Cobain zichzelf door het hoofd schiet en de 11-jarige Jet bevriend raakt met het meisje Sasha, dat net als Jet Nirvana fan is. Samen rouwen ze om Cobains dood. Vijf jaar later staat de millennium bug voor de deur. Jets moeder werkt in Brussel en moet ervoor zorgen dat de digitale transitie naar het volgende millennium soepel verloopt. Om die reden verhuizen haar ouders tijdelijk naar Brussel en verhuist Jet zolang naar een internaat.
Het internaat blijkt een grabbelton van tieners te zijn die bovengemiddeld slecht in hun vel zitten en dit compenseren met bravoure en agressie. Erg aangenaam is het er niet en hoewel Jet desondanks haar draai vindt, blijft ze zich toch een vreemde eend in de bijt voelen. Het is fijn dat Sasha in de buurt woont. In het internaat groeit Jet snel op en worstelt ze met de sociale ongemakken en identiteitsproblemen die eigen zijn aan het puberbestaan. Dat wordt er niet minder op als haar relatie met haar eigen lichaam steeds moeizamer wordt. Vooral als ze de eerste schreden zet op het liefdespad. Zodra het aanrommelen begint, is direct duidelijk dat er iets helemaal niet klopt. In 1999 was het internet echter nog niet zo goed gevuld en druk bezocht dat je die gevoelens eens op je gemak kon uitzoeken. Jet is dus op zichzelf aangewezen. Gelukkig heeft ze Sasha, die misschien wel beter snapt wat er aan de hand is dan Jet zelf.
Kisses for Jet is een persoonlijk en intiem boek over een actueel en complex onderwerp. De eenvoudige tekeningen beloven de materie behapbaar en invoelbaar te maken, maar dat valt tegen – alle loftuitingen van andere auteurs ten spijt. Joris Bas Becker is al een tijdje actief als stripmaker, maar heeft tot nog toe altijd korte verhalen en strookstrips gemaakt (zoals zijn webcomic Familienjuwelen). Kisses for Jet beslaat ruim 200 pagina’s en dat vraagt duidelijk om andere vaardigheden. Om meerdere redenen gun je Backer een klinkend succes, maar er schort helaas teveel aan het verhaal om te negeren.
Je merkt bijvoorbeeld dat hij moeite heeft met het vinden van de juiste vertelsnelheid, het juiste ritme, de juiste momenten om in beeld te brengen, of juist weg te laten. Er zijn een hoop tekeningen en zelfs een aantal volledige scènes die weinig toevoegen aan het verhaal, eerder verwarrend werken en daarom beter weggelaten hadden kunnen worden. Hierdoor worden af en toe ook situaties en personages geïntroduceerd die uiteindelijk niet echt van belang blijken te zijn. Tegelijkertijd wordt er regelmatig zinnige informatie weggelaten waardoor niet direct duidelijk is wat er precies gebeurt. Zo beweegt het verhaal zich haperend voort. Het wordt nergens een stuurloos en-toen-en-toen-verhaal, daarvoor is Backer zich te goed bewust van de rode draad, en het is ook niet zo dat er nooit iets te genieten valt, met name scènes waarin Jet alleen is zijn doorgaans de moeite waard, maar echt vloeien wil het nooit en de lichtpuntjes zijn te spaarzaam om de gebreken te doen vergeten.
Daar komt bij dat Backer tekentechnisch tegen zijn grenzen aanhikt. Dat geldt vooral voor de decors. De anatomie van zijn personages is misschien niet altijd consequent en het is jammer dat een open mond geen gat is maar een soort ballon met opgetekende lippen, maar de personages zijn wel expressief, en charmant in hun eenvoud. Mede dankzij de blauwe steunkleur zorgt dat voor vriendelijk ogende tekeningen (en een hoge gunfactor bij de lezer).
Maar Backer heeft grote moeite met achtergronden en perspectief. Dat blijkt goed uit de scène op pagina 26, als de camera boven het internaat begint en in een cirkelbeweging afdaalt en het gebouw binnengaat. Daarbij verandert het gebouw dusdanig van vorm en constructie, dat het lastig is om je te oriënteren. Ineens verschijnen er bomen en verdwijnen er trappen, en als we eenmaal binnen zijn wordt de perspectivische verkorting verkeerd toegepast en het interieur zeer spartaans weergegeven, wat het onmogelijk maakt de sfeer binnen het gebouw aan te voelen.
Op pagina 27 vervolgens pakt Jet verhuisdozen uit en richt ze haar kamer in, maar de gekozen beelden zijn generiek, bevatten weinig detail en bevatten zodoende nauwelijks informatie. Dit had een pagina kunnen zijn waarin de lezer zonder woorden veel had kunnen leren over Jet, over de dingen die er voor haar toe doen en hoe ze haar nieuwe thuis eigen probeert te maken, maar in plaats daarvan moeten we het doen met één enkele boodschap: Jet is verhuisd.
Maar wat het meest ontbreekt aan Kisses for Jet is een begrijpelijke opbouw in de manier waarop Jet haar eigen lichaam bekijkt en ervaart. Meer dan eens zien we hoe Jet met haar identiteit, haar lichaam en haar gender worstelt. Hoe ze droomt en fantaseert en zich lijkt af te vragen wie ze is en wat ze moet doen om die persoon te zijn. Het zijn de meest aansprekende scènes in het boek en ook de momenten waarop Backer grafische experimenten aangaat, maar ze gaan eigenlijk nooit gepaard van enige uitleg. Dat maakt de scènes misschien intiemer, maar ook raadselachtiger en het verhindert dat je als lezer een opbouw ervaart, zoals een intensivering van Jets gevoelens of een groeiend inzicht. Ze blijven anekdotisch en verschaffen niet de verheldering waar je als lezer – zeker als je geen persoonlijke ervaring hebt met dit onderwerp – zo op hoopt.
Kisses for Jet is bijzonder als portret van een ontluikende puber die ontdekt dat ze zich in het verkeerde lichaam bevindt. Jammer genoeg slaagt auteur Joris Bas Backer, zelf transseksueel, er niet in een vloeiend lopend verhaal te schrijven, noch om het bewustwordingsproces en het groeiend ongemak van de hoofdpersoon helder over te brengen op de lezer. Dat is jammer, want Kisses for Jet kent ook goede kanten, zoals de charmante tekenstijl en een aantal sterke scènes. Met (betere) redactionele hulp had het misschien het verhaal kunnen worden wat het probeert te zijn, nu blijft het steken in goede bedoelingen.
Joris Bas Backer – Kisses for Jet. Nobrow. 208 pag. $ 19,99
Originele Duitse editie: Küsse für Jet. Jaja Verlag. 208 pag. € 20,00
