Tot en met 8 januari 2022 is in het Haarlemse Teylers Museum werk te zien van de even beroemde als excentrieke Amerikaanse jager, natuurliefhebber en vogelaar John James Audubon (1785-1851). Op de expositie Vogelpracht, Een vlucht door Teylers vogelcollectie kunnen bezoekers schitterende pagina’s bewonderen van Audubons magnum opus The Birds of America , een verzameling imposante tekeningen van exotische vogels in allerlei poses. Natuuronderzoekers zijn lyrisch over het boek omdat het veel vogels laat zien die uitgestorven zijn; het is een verslag van een natuur die ooit was.
Het boek, waarvan wordt aangenomen dat er nog slechts 119 van bestaan, is aangemerkt als het duurste boek ter wereld: in 2002 werd het door een Quatarese sjeik voor 7,8 miljoen euro op een veiling gekocht. In 2010 ging er nog een schepje bovenop: op een veiling van Sotheby’s ging een exemplaar van de hand voor een slordige 8,7 miljoen euro.
Over het leven en werk van Audubon is genoeg geschreven en verteld. Over dat hij onaangepast was, egoïstisch, en eerzuchtig, ronduit obsessief handelde. Veel fans had hij bij leven en welzijn niet. Toen het boek The Birds of America uiteindelijk verscheen in 1833 werden er maar zeer weinig exemplaren verkocht. Logisch, in alles was het boek de overtreffende trap: duur, fors en voor een select gezelschap. Vooral de omvang spreekt boekdelen: het zogenaamde dubbel-olifantformaat is enorm. Als het boek is opengeslagen, meet het maar liefst 1 meter 28 bij 1 meter 94. Dat het Teylers Museum een exemplaar bezit, komt door de visionaire blik van de toenmalige directeur Martinus van Marum (1750-1837). Hij betaalde destijds 2243 gulden voor het boek dat nu wordt tentoongesteld – iedere dag een andere pagina.
Voor iets minder dan twintig euro kan de geïntereseerde striplezer zich verdiepen in deze curieuze natuurvorser. In Audubon, On the Wings of the World nemen scenarist Fabien Grolleau en tekenaar Jérémie Royer de lezer meer in de betoverende wereld van vogelspotten, jagen en tekenen. Minutieus vertellen ze over de werkwijze van Audubon, zijn grillen en zijn frustraties. Deze biopic is fascinerend en pijnlijk tegelijk: nu we weten wat Audubon heeft betekend voor natuuronderzoek en geschiedschrijving is het mooi te lezen dat hij destijds de handen maar met moeite op elkaar kreeg.
Het duo Grolleau en Royer kennen de Nederlandse striplezers wellicht van Darwin, de reis met de HMS Beagle, dat in 2019 bij Soul Food Comics verscheen. De tekenstijl en zelfs het verhalende aspect verschillen weinig van elkaar: in beide gevallen nemen de auteurs de lezer mee ‘op reis’ met een centrale plaats voor het personage waarbij historische feiten worden verweven met het geromantiseerde levensverhaal. Dat werkt prima: waar Darwin bekender is en daarmee aansprekender is voor grote groepen lezers, is het verhaal van Audubon interessanter. Bij Darwin worden grote sprongen gemaakt en beslaat de reis van de HMS Beagle maar een relatief kleine periode in ‘s mans leven, terwijl Audubons verhaal bijna zijn hele werkzame leven omvat.
De mystieke laag in Audubon, On the Wings of the World is fraai. De jager vertoeft veel in gebieden van oorspronkelijke bewoners, waar andere mores gelden en anders naar de natuur wordt gekeken. Die inhoudelijk toevoeging maakt het nóg boeiender en gelaagder. Audubons ongeduld en jaagzucht – er worden nogal wat vogels afgeknald, ook heel zeldzame – stuit de lokale bevolking meer dan eens tegen de borst.
Tekenaar Royer heeft flink geput uit het werk van Audubon. Wie op internet zoekt naar The Birds of America komt bijvoorbeeld op deze informatieve site terecht, waar alle oorspronkelijke beeldmateriaal voorhanden is. Het is mooi te zien hoe Royer soms heel subtiel vogelplaten in zijn pagina’s verwerkt. Aan het einde van het verhaal – als Audubon op zijn sterfbed ligt – pakt hij echt uit. Het slot van het verhaal is prachtig, met iets van loutering, inkeer en medemenselijkheid. Rijkelijk laat, maar dat hoort bij de man, die eeuwen later nog herinnerd wordt en bewonderd door vogelliefhebbers, Americana-adepten én museumbezoekers.
Fabien Grolleau & Jérémie Royer – Audubon, On the Wings of the World. Nobrow. 184 pagina’s hardcover. € 19,99.
