Khalid Boudou, Aimée de Jongh en Splinter Chabot
Artikelen

CPNB vraagt Aimée de Jongh voor de Boekenweek van Jongeren

Tijdens de Boekenweek van Jongeren wordt er, net als tijdens de gewone Boekenweek, een geschenk uitgedeeld. Het heet 3PAK, een naam die op een hippe manier verwijst naar het feit dat er in het uitgedeelde pak papier drie verhalen zijn opgenomen, van verschillende auteurs. Dit jaar (17 t/m 26 september) zijn dat Khalid Boudou, Splinter Chabot en… Aimée de Jongh. Die laatste naam is verrassend, aangezien de CPNB eigenlijk nooit iets doet met stripboeken.

3PAK“De CPNB is de laatste jaren steeds breder om zich heen aan het kijken”, laat Rozemarijn Visser, persvoorlichter bij de CPNB, weten. “Er wordt bij campagnes steeds vaker gezocht naar andere vormen van literatuur. Tijdens de Boekenweek van Jongeren willen we jongeren laten zien dat literatuur veel meer kan zijn dan ze denken. Daarom kiezen we ook elk jaar drie verschillende auteurs voor 3PAK. Uit de positieve feedback van met name docenten blijkt dat graphic novels aanslaan bij jongeren. Voor veel van hen is het de eerste keer dat ze een graphic novel lezen.”

Die positieve feedback waar Visser naar verwijst, volgde op de 3PAK van vorig jaar. In 2020 waren Pepijn Lanen en Floor van het Nederend de eerste stripmakers die een bijdrage mochten leveren. Pepijn Lanen is beter bekend als rapper Faberyayo van De Jeugd van Tegenwoordig, maar hij is ook een succesvol en zelfs gelauwerd romanschrijver. Samen met tekenaar Floor van het Nederend maakte hij in 2018 de graphic novel Hotel Dorado. Naar aanleiding van die strip werd het tweetal gevraagd om een bijdrage voor 3PAK. Dat verhaal, De Afzat-knalavonturen van Faber Wilhelm, werd vervolgens zo enthousiast ontvangen dat de organisatie dus besloot dat het experiment voor herhaling vatbaar was.

De afzatknalavonturen van Faber-Wilhelm

Dit jaar viel de keus op Aimée de Jongh vanwege haar prachtige en veelzijdige werk, met vaak een maatschappelijke insteek, aldus de CPNB. Men was onder de indruk van de Brusselse Prix St-Michel die ze kreeg voor De terugkeer van de wespendief en het internationale succes dat ze de afgelopen jaren boekte. De Jongh is blij dat de commissie zo enthousiast is en doet graag mee. “Ik vind het geweldig. Het is een heel belangrijk project voor mij. Het voornaamste doel van de 3PAK-campagne is om ontlezing onder jongeren tegen te gaan en juist met strips kan dat bereikt worden, denk ik. Een strip bevat minder woorden, is toegankelijker, maar kan jongeren wel dezelfde diepgang geven. Het doet dat weliswaar op een andere, visuele manier maar dat voegt volgens mij alleen maar iets toe. Het geeft in elk geval dezelfde voldoening als het lezen van een goede roman. Graphic novels kunnen het lezen daarom weer aantrekkelijk maken.”

De Boekenweek van Jongeren omvat uiteraard meer dan enkel een verhalenbundel. Er worden bijvoorbeeld ook twee prijzen uitgereikt. Beide voor het Beste Boek voor Jongeren, de één van oorsprong Nederlandstalig, het andere vertaald. Dat 3PAK een strip bevat, roept de vraag op of graphic novels ook in aanmerking komen voor een prijs. Volgens Rozemarijn Visser is dat in theorie mogelijk. “In het reglement staat: ‘als criterium voor de te bekronen titels gaat de Stichting CPNB uit van de kwaliteit van de tekst en wordt er op gelet of het boek aansluit bij de belevingswereld van jongeren en of het gaat over onderwerpen die jongeren bezighouden.’ Er wordt geen onderscheid gemaakt tussen type boeken. Uitgeverijen mogen boeken insturen waar ze enthousiast over zijn. Een vakjury van ten hoogste vijf volwassenen bepaalt of de boeken voldoen aan de criteria en selecteert daaruit tien nominaties, vijf per categorie. Een jury van ten minste vijf jongeren kiest uit die tien titels vervolgens twee winnaars.” In principe maken graphic novels dus een kans, mits uitgevers ze insturen (en ze vervolgens voorbij de vakjury komen).

Een nieuw onderdeel van de Boekenweek van Jongeren is de BoekenBoost. Op veel Nederlandse scholen staan onvoldoende recente en inspirerende leesboeken. Leesconsulenten gaan namens de CPNB op zoek naar tweehonderdvijftig scholen met een achterstallige (of ontbrekende) boekencollectie om die op te frissen met recente boeken die jongeren uitnodigen tot (meer) lezen. Of daarin ook graphic novels worden meegenomen is nog onduidelijk. Ervaring met de boekenwereld leert dat de kans niet zo groot zal zijn, maar misschien dat de aanwezigheid van een strip in 3PAK de consulenten op andere gedachten kan brengen. Zouden er stripboeken worden genomineerd voor het Beste Boek dan worden ze overigens automatisch opgenomen in de BoekenBoost.

De terugkeer van de wespendief
Terugkeer van de wespendief

Tenslotte is er nog de Literatour, het onderdeel waar het ooit allemaal mee begon: schrijvers die langsgaan op scholen en daar bevlogen vertellen over hun vak en hun liefde voor lezen. De laatste jaren wordt het steeds lastiger om de interesse van jongeren te wekken, vandaar dat scholieren dit jaar zelf mogen aangeven welke auteurs ze graag zouden zien. De 3PAK auteurs doen uiteraard ook mee en ook hier werpt de deelname van een stripmaker waarschijnlijk vruchten af. Een bevlogen verteller is leuk, maar een bevlogen verteller die haar verhaal voorziet van (zelfgemaakte) illustraties is natuurlijk leuker. De Jongh verheugt zich in ieder geval. “Dit team van de CPNB kent alle scholen, weet hoe ze lesbrieven [opdrachtomschrijving voor docenten, red.] moet maken, weet hoe ze schrijversbezoeken moet aanpakken. Met die ervaring ben ik heel blij. Als auteur was ik nooit zomaar al die scholen binnengekomen, dan had ik nooit dat bereik gehad.”

Het wordt dus afwachten of de aanwezigheid van een stripverhaal in 3PAK ook gevolgen heeft voor de andere onderdelen van de Boekenweek van Jongeren, maar als de positieve reacties aanblijven is het zeker niet ondenkbaar. Motiveert dit de CPNB om ook in andere campagnes gebruik te maken van stripboeken? Dat valt tegen. Onder het mom van de horizon verbreden wordt er sinds kort tijdens de reguliere Boekenweek ook gekeken naar poëzie, maar stripboeken spelen nog steeds geen rol. Hieruit blijkt dat de CPNB stripboeken nog steeds beschouwt als opstap naar ‘echte’ boeken. Ze mogen opdraven als smaakmakers voor jongeren, maar daarna worden ze even resoluut als geruisloos weer afgevoerd. Volwassenen worden blijkbaar nog altijd niet geacht stripboeken te lezen.

Taxi

Die rol van stepping stone is veel stripliefhebbers terecht een doorn in het oog. Het laat nog maar eens zien dat er, zo’n honderddertig jaar na de geboorte van het moderne beeldverhaal, nog altijd bitter weinig kennis van en interesse voor stripboeken aanwezig is in de algemene boekenwereld. Veel mensen zien stripboeken nog altijd als geïllustreerde boeken en dat vooroordeel is niet met één boekenweekgeschenk verholpen. Positief bekeken kunnen we zeggen dat een strip in 3PAK en stripmakers in de Literatour in ieder geval stappen in de goede richting zijn en een uitgelezen kans vormen om het medium te presenteren aan een belangrijke doelgroep.

Wat dat betreft lijkt de CPNB met De Jongh het Paard van Troje binnen te halen: “Mijn verhaal is nog volop in ontwikkeling, maar ik heb mijn best gedaan iets te schrijven dat op alle niveaus leesbaar en interessant is. Voor de VMBO-klassen heb ik vooral gekeken naar storytelling en thema, maar voor oudere leerlingen zitten er ook symbolische, diepere lagen in. Het verhaal nodigt daardoor uit om het voor een tweede keer te lezen, met andere ogen. Over die diepere lagen ga ik in februari, tijdens de Literatour, zélf met hen in gesprek. Mijn doel is vooral te laten zien dat zogenaamde ‘literatuur’ niet alleen zit in het gebruik van moeilijke woorden, maar ook in die lagen onder de oppervlakte – iets wat juist in graphic novels zo goed kan, omdat die getekend zijn. Een vogel in de achtergrond kan een symbool zijn, een camerastandpunt kan een emotie vergroten en een schaduw die op het cruciale moment over iemands gezicht valt kan een leugen verraden. Het zijn zo een paar voorbeelden van ‘leren kijken’.”

Dagen-van-zand
Dagen van zand

Zo te horen zullen het niet alleen scholieren zijn die komende februari iets gaan leren. En naarmate meer docenten doordrongen raken van het feit dat stripboeken over meer verteltechnieken beschikken dan enkel het geschreven woord, zal hopelijk de waardering en interesse stijgen. En laten we ook de enthousiast gemaakte scholieren niet vergeten die over een paar jaar tot hun ongenoegen te horen krijgen dat ze als volwassenen niet langer geacht worden stripboeken te lezen (maar poëzie). Zelfs romanschrijvers bepleiten steeds vaker hun waardering voor de strip. Zo was Adriaan van Dis onlangs te gast bij Koffietijd waar hij tijdens een vurig pleidooi voor de graphic novel zei: “Het huis van de literatuur heeft honderden kamers, dus laten we nou niet beginnen met ‘jij wel en jij niet’.” En daar sluiten we ons graag bij aan.

 

3PAK is verkrijgbaar tijdens de Boekenweek van Jongeren, die dit jaar plaatsvindt van 17 t/m 26 september. In die periode wordt het verspreid via boekhandels, bibliotheken en scholen. De Boekenweek van Jongeren richt zich op tieners van 15 t/m 18 jaar, maar ook volwassen kunnen een exemplaar krijgen.