Literatuur is geen wedstrijd, maar bij het aanwijzen van het belangrijkste boek uit de Nederlandse literatuur maakt Max Havelaar van Multatuli een grote kans. Nu is er de graphic novel, een mooie hardcover. Het scenario is van Jos van Waterschoot, Multatulikenner. Twintig jaar lang was hij conservator van het Multatulimuseum. De tekeningen zijn van Eric Heuvel, bekend van verschillende educatieve strips en De Meimoorden.
Max Havelaar is een complexe roman. De hoofdpersoon, Max dus, lijkt op de auteur, Multatuli/Eduard Douwes Dekker. Die vertelde wat hij had meegemaakt in Nederlands-Indië. Zijn doel was tweeledig: een verbetering van het lot van de Javanen en eerherstel voor zichzelf. Binnen de roman is hij niet alleen te herkennen in Max Havelaar, maar ook in Sjaalman, de wat sjofele man met een pak papier, 
zijn manuscript. Aan het eind van het boek laat Multatuli de fictie achter zich en dringt als auteur het boek binnen, schuift zijn personages aan de kant en pepert nog eens in wat het doel van zijn boek is, waarbij hij een beroep doet op koning Willem III.
Van Waterschoot laat aan het eind van de strip Multatuli binnendringen in het kantoor waar de klerk Stern de roman aan het schrijven is. Hij legt aan hem uit dat hij zowel Max Havelaar als Sjaalman als Multatuli is. Verder vertelt hij hoe het boek tot stand gekomen is en wat de rol van Van Lennep is geweest. De strip eindigt zoals de roman. In dit geval houdt Multatuli de toespraak tegen het portret van Willem III, met de roman in zijn hand.
Net als de roman begint de strip met Batavus Droogstoppel, makelaar in koffie. Sfeervolle plaatjes van Amsterdam in 1839, in de winter. Er ligt sneeuw en alle schoorstenen roken. Je zit eigenlijk meteen in de tijd, ook door de kleding van de personages en de interieurs van woning en kantoor. De inkleuring helpt ook wel mee: bruin overheerst.
De overgang naar Java wordt gemaakt met een paginagrote tekening: veel groen, rijstvelden, palmbomen, een vulkaan, blauwe lucht. Dan zitten we meteen in het verhaal van Max Havelaar, die zijn entree maakt op zijn nieuwe post Lebak. Hij zal degene zijn die de uitbuiting van de Javanen signaleert.
In de roman is het verhaal van Saïdjah en Adinda opgenomen, een voorbeeld van hoe de bevolking onderdrukt wordt. Dat verhaal is in de strip vrij natuurlijk ingepast: het is een van de verhalen die Havelaar te horen krijgt.
Het scenario volgt de roman, al moet het in de strip allemaal korter. Maar de ingrepen zijn gedaan met respect voor het oorspronkelijke werk van Multatuli. De stijl van Multatuli valt wel weg. Je kunt in een strip wel goed weergeven wat hij geschreven heeft, maar veel minder goed hoe hij het geschreven heeft. Dat was waarschijnlijk moeilijk te vermijden. De tekeningen van Heuvel zijn helder, zoals we van hem gewend zijn, en roepen gemakkelijk de sfeer op van het boek.
Achterin is een dossier opgenomen met informatie over de schrijver en zijn boek, verluchtigd met foto’s en tekeningen. Handig en informatief. Hier en daar had een redacteur wel wat kritischer mogen zijn. Zo was Van Lennep geen lid van de Tweede Kamer meer toen hij zich ging bezighouden met de Max Havelaar. En het woord ‘critici’ hoeft niet uitgelegd te worden, lijkt me.
Het zijn maar kleinigheden, vergeleken bij de grote verdiensten van deze graphic novel: het toegankelijk maken van een monument in onze literatuur voor een hedendaags publiek. Het album ziet er mooi uit en ik denk dat veel mensen het zullen willen lezen. Gaan die later ook de roman lezen? Misschien. In ieder geval is de strip een geweldige reclame voor het boek. Wie niet aan de roman toekomt, kent nu tenminste het verhaal en dat is ook wat waard.
Jos van Waterschoot & Eric Heuvel naar de roman van Multatuli – Multatuli’s Max Havelaar, de graphic novel. Uitgeverij L. 108 pag. hardcover. € 22,99
