De lezer die aan de woordloze sci-fi comic Hedra van de Amerikaan Jesse Lonergan begint, doet dat beter niet op een onbewaakt moment. Het verhaal zet de zintuigen meteen op scherp, associaties dringen zich op. Het geheel is zo knap uitgebeeld en dwingt het lezersoog zo nauwkeurig over de pagina’s dat de leeservaring heel intens is. Hedra is grafisch gezien een hoogtepunt van dit jaar.
Bij het lezen gebeurt iets bijzonders. Vanwege, of dankzij, het gebrek aan tekst en tekstuele duiding gaat de lezer op zoek naar aanknopingspunten, naar referenties en vergelijkingen. Dat maakt de beleving persoonlijk en spannend. De verwijzing naar sciencefiction ligt voor de hand: al op het voorplat zien we immers een futuristische raket door de kadrering vliegen. 2001 A Space Odyssee is een inkopper, maar evengoed zijn er sporen van Moebius en Ravian zichtbaar, zelfs overeenkomsten met Arman en Ilva en Het raadsel van Atlantis van E.P. Jacobs zijn te ontdekken. Wie met een open blik kijkt ziet zelfs dat Lonergan gebruik maakt van zogenaamde Onklopbaar-elementen: zaken die door kaders heen over de bladzijde gaan in een volgorde die vanuit het tijdsperspectief niet kloppen.
De proloog van het verhaal lijkt in opbouw en thematiek een stripbewerking van Kooyanisqatsi, het Hopi-epos van Godfrey Reggio en Philip Glass uit 1982: in een rabiate vaart verandert de lege ruimte in een zee van ontploffingen die het ellendige einde van de beschaving inluiden. Wie het kent, hoort het repetitieve van de begeleidende muziek van Glass. Hedra begint waar Kooyanisqatsi eindigt: in het niets, op een aarde die uitgeput en leeg is. En net als de film – waarin ook niet gesproken wordt – speelt Lonergan in Hedra met vertragen en versnellen.
Hedra vertelt het verhaal van een ruimtereiziger die planeten afreist om bloemen en planten mee te nemen, om ‘thuis’ weer een ecologische structuur op te bouwen. Onderweg komt zij een mensfiguur tegen die haar intrigeert. Ze volgt hem en belandt zo in een ondergrondse wereld vol portalen, stelsels en firmamenten. Haar missie verandert in een ontdekkingsreis en toch weet ze haar aanvankelijk doel op een bepaalde manier te bereiken. Hedra is een kosmisch en hoopvol sprookje dat inzet op een beter leven op aarde.
De lezer die de tijd neemt ontdekt dat Lonergan heel inventief gebruik maakt van grafische narratieve elementen. Zo speelt hij op een interessante manier met de kaders, die hij aanvankelijk als een grid neerzet. Af en toe gebruikt hij uitsparingen en afwijkende kaderformaten om een nevenverhaal te vertellen, zoals Chris Ware (Rusty Brown, Jimmy Corrigan) dat in extremis doorvoert. Mooier wordt het bij Hedra als de kaders de achtergrond verlaten en alleen gebouwen en rotspartijen nog worden opgedeeld in keurige vierkante blokken.
Ook kleur heeft een functie. Een manier waarop Lonergan nevenverhalen toestaat, of de eenheid van tijd en plaats verandert, is met kleurgebruik. Op sommige pagina’s blijft het stramme grid van vierkante plaatjes overeind en lost hij tijdsprongen op door verschillende tinten te gebruiken, steeds vanuit paarsblauw en oranjebruin.
Hedra is een zeldzaam genoegen. Het is een strip die op zoveel punten afwijkt van wat gangbaar is, dat het des te opmerkelijker is dat het toch nog zo soepel ‘leest’. Lonergan weet dit te bereiken doordat hij een perfecte balans vindt tussen gangbare verhaalgegevens – een zoektocht, een ontmoeting, een vondst – en buitenissige sciencefiction en ondoordringbare grafische elementen. De lezer puzzelt, ontdekt en vormt zich een idee. De maker geeft precies genoeg weg – of beter: houdt het exact spannend.
Is het een apocalyptisch sprookje over hoop? Wijst het verhaal ons op onze morele aansprakelijkheid zorg te dragen voor onze aarde? Het verhaal houdt de lezer een spiegel voor en toont wat een enkeling kan bereiken. Dat is Hedra voor wie het lezen wil.
Jesse Lonergan – Hedra. Image. 48 pagina’s. $ 5,99.
