Liefhebbers van onopgeloste mysteries bijten al decennia hun tanden stuk op het ongeluk in het Oeralgebergte waarbij eind februari 1959 negen bergbeklimmers onder verdachte omstandigheden overleden. Veel theorieën zijn in boeken, films en documentaires al te uit en te na beschreven. Van: zijn de bergbeklimmers door onderkoeling ten prooi gevallen aan waanzin? Tot: zijn ze het slachtoffer geworden van een Russische militaire kernproef en hebben de autoriteiten dat in de doofpot gestopt?
Geen enkele theorie is ooit bewezen. Het bracht de Franse scenarist Cédric Mayen op het idee om een verhaal te maken, getiteld Het mysterie van de Djatlovpas. Hierin focust hij zich op politie-inspecteur Lev Ivanov die destijds het onderzoek naar de verdwenen bergbeklimmers leidde. Ivanov heeft later meermaals volgehouden dat hij de negen het slachtoffer zouden zijn geworden van iets buitenaards, omdat dat de enige logische verklaring zou kunnen zijn voor de manier waarop de negen zijn omgekomen. 
Ze werden niet alle negen tegelijkertijd teruggevonden in de sneeuw, maar met tussenpozen van ruim twee maanden. Enkelen waren ontkleed, anderen bleken radioactief, weer anderen hadden onverklaarbare, inwendige verwondingen. En één vrouwelijk lid van de expeditie miste een tong. Ivanov werd nooit serieus genomen.
Mayen kiest ervoor om de passages over Ivanov af te wisselen met passages over de groep zelf tijdens hun klimtocht door sneeuw en vrieswind. Hun belevenissen zijn deels gebaseerd op aantekeningen van expeditieleider Igor Djatlov die later zijn teruggevonden (de pas waarin hun lijken zijn teruggevonden is later naar hem vernoemd). Begrijpelijkerwijs dicht Mayen zich daarbij de nodige dichterlijke vrijheid toe, waarbij hij inkleurt hoe de spanningen tussen de negen opliepen al naargelang de tocht vorderde.
Wat echter jammer is, is dat Mayen ervoor heeft gekozen verder juist heel weinig te interpreteren. Hij tipt in de gesprekken tussen hoofdpersoon Ivanov en andere onderzoekers wel de nodige mogelijke theorieën aan, maar werkt ze niet uit. Was er onderlinge jaloezie tussen de negen en hebben ze elkaar iets aangedaan? Werd er iets afgedekt door de KGB en het leger? Was het de lokale bevolking? Ook heeft hij er niet voor gekozen om zelf stelling te nemen in zijn scenario, waardoor je als lezer na ruim honderd pagina’s nog steeds met een onbevredigd gevoel achterblijft.
Gelukkig zit er een fijn dossier achterin het album waarin uitgebreider op het mysterie wordt ingegaan en waarin ook nog een aantal theorieën de revue passeren die niet in het verhaal worden aangestipt. Zoals de theorie dat de lijken al eerder gevonden zijn en later teruggelegd om te verdoezelen dat de negen het slachtoffer waren van geologisch onderzoek in het gebied waarbij met explosieven werd gewerkt.
Het maakt het dossier achterin het album voor liefhebbers van het mysterie interessanter dan de strip zelf. Dat komt niet alleen door de keuze van Mayen om dingen alleen aan te stippen. Het komt ook door de keuze om Jandro González aan te zoeken als tekenaar. De Spanjaard is een verdienstelijk tekenaar met zwierige lijnen en een hoog Disney-gehalte in de manier waarop hij zijn personages weergeeft. Eerder maakte hij onder andere De vampier van Barcelona. Maar zijn stijl is net te vrolijk om de barre omstandigheden geloofwaardig weer te geven waarin de negen aan hun einde kwamen. Hij tekent vooral mooie jongelingen. Het is allemaal net te gelikt om je in te kunnen leven in hun gruwelijk lot.
Neemt niet weg dat Het mysterie van de Djatlovpas een onderhoudend boek is geworden. Al was het maar omdat de zaak en de manier waarop de lijken zijn teruggevonden na 65 jaar nog altijd blijven intrigeren.
Jandro González en Cédric Mayen – Het mysterie van de Djatlovpas. Le Lombard. 104 pagina’s hardcover. € 24,99
