Het is 1994. Het leven van de broertjes Carl en Harold beweegt zich tussen thuis, school, de kerk en de weekenden bij opa en oma. Als ze de sleur willen doorbreken pakken ze de fiets en rijden ze naar de brug, de paardenwei, de molen, of een andere ‘enerverende’ plek in de buurt. Carl is 11, voor hem is de wereld nog groot genoeg, maar zijn 14 jaar oude broer Harold zou de grenzen van dit gezapige bestaan graag wat oprekken.
Vandaar ook dat hij optrekt met zijn vriend Peter. Afkomstig uit een heel wat minder stabiel gezin, is hij gewend zijn eigen plan te trekken. Dat betekent ook op onderzoek gaan, avontuurlijke dingen doen en de grenzen opzoeken van wat nog is toegestaan. Zoals het bezoeken van een vervallen hut in het bos, of plassen in een shampoofles uit wraak. De vriendschap maakt Harolds leven een stuk spannender. Maar Peter maakt ook al te makkelijk egoïstische keuzes en daar is Harold minder gelukkig mee.
Dankzij zijn opgroeiende oudere broer krijgt ook Carl interesse voor het leven als puber. Harold en Peter spreken soms in raadselen, maar Carl speelt het spel graag mee in de hoop nieuwe levenswijsheden op te doen. Peter is zijn grote held, zelfs al wordt hij regelmatig door hem beschimpt. Carl heeft zelfs zijn bijnaam overgenomen – weliswaar verhaspeld en voorzien van een andere betekenis, maar dat maakt hem niks uit.
De kerkgangers is een dubbel coming of age verhaal. Carl en Harold schelen niet zo gek veel met elkaar in leeftijd, maar ze staan beide duidelijk op een ander scharnierpunt in het leven. Carl zet zijn eerste schreden op het pad van de puberteit, terwijl Harold daar al middenin zit. Als de jongens het omslag van een oude pornovideo in handen krijgen, leert Carl van Peter dat er zoiets bestaat als masturberen en krijgt hij een doel in handen om één van de grote jongens te worden. Harold is daar niet gelukkig mee en vraagt zich in toenemende mate af in hoeverre het ontdekken van de wereld opweegt tegen de grillenvan Peter.
Ben Gijseman tekent De kerkgangers in een markante zwart-wit stijl, die het midden houdt tussen zijn vorige werk, Chris Ware en Tim Enthoven. De tekeningen zijn karikaturaal, gestileerd en eenvoudig, terwijl de composities die Gijsemans ermee maakt juist intrigerende mozaïeken vormen waarin hij speelt met symmetrie, herhaling en perspectief. Elke pagina is uniek en ondanks dat er visueel veel gebeurt blijven de pagina’s leesbaar en communiceren ze uitstekend. Gijsemans heeft alle pagina’s bovendien nog eens van een filter voorzien waardoor het lijkt alsof ze meerdere malen door een goedkoop kopieerapparaat zijn gehaald. Het geeft de tekeningen charme en relativeert de kunstige composities. Het zorgt bovendien voor een tijdsbeeld, aangezien de jaren 90 (het verhaal speelt in 1994) de hoogtijdagen vormden van het fotokopieerapparaat.
Door dit alles vormt De Kerkgangers een breuk met Gijsemans vorige boeken, Hubert en Aaron, die beide sterk leunden op een laag verteltempo, herhaling en een ijzeren paginastramien. Dat getuigt van lef. Gijsemans maakte in 2020 veel furore met Aaron, dat bij veel striprecensenten bovenaan het eindejaarslijstje eindigde. Dankzij de zojuist genoemde stijlelementen slaagde Gijsemans erin om de lezer zich zozeer te laten vereenzelvigen met de met zichzelf worstelende jongeman, dat het gewoon ongemakkelijk werd.
Aaron was indrukwekkend, maar riep ook de vraag op hoe Gijsemans van hieruit verder wilde gaan. Hij zou immers de eerste niet zijn om te bezwijken onder de druk van een (te) vroeg geboekt succes. En Aaron was door zijn dogmatische aanpak en lijvige omvang bepaald geen makkelijk werk om te overtreffen. Met De Kerkgangers gaat hij, wars van alle verwachtingen, zijn eigen weg en bewijst zo dat hij geen one trick pony is die graag inteert op eerder geboekte successen.
Ondanks de prachtige paginacomposities voelt De Kerkgangers gek genoeg niet zo vernieuwend als Hubert destijds en het is zeker ook niet de brok in je keel die Aaron was. Het is gewoon een goed en aantrekkelijk vertelt coming of age verhaal. Niet verpletterend, maar wel zeer inventief en duidelijk met plezier gemaakt, en vooral wederom het bewijs dat Gijsemans beschikt over een hoop talent en nieuwsgierigheid, en ons de komende jaren ongetwijfeld nog vaak aangenaam zal verrassen.
Ben Gijsemans – De kerkgangers. Oogachtend. 160 pag. Zwart-wit, hardcover. € 28,00
