Als je Chad Bilyeu eens goed op de kast wil jagen, stel hem dan de vraag “where are you from?” Een vraag die in zijn geboorteplaats Cleveland zomaar een knal voor je kop kan opleveren, maar in Amsterdam klaarblijkelijk de normaalste zaak van de wereld is.
“De beroemde Nederlandse directheid is in de praktijk vooral een behoefte om mensen zo snel mogelijk in een hokje te plaatsen. Iemand zoiets uit het niets vragen, wordt in een bepaalde context al snel als dreigend ervaren. Het feit dat veel Nederlanders dat niet beseffen, zegt veel over de cultuur.”
Onlangs kwam deel zes van Bilyeu’s onvolprezen serie Chad in Amsterdam uit, een goede reden om eens wat tijd met hem door te brengen. We ontmoeten elkaar vanzelfsprekend in de hoofdstad. Chad is een innemende man met een bulderende lach. Iedereen groet hem en de halve stad lijkt hem te kennen.
Ondanks dat Bilyeu de laatste zal zijn die zich een echte Amsterdammer noemt (“echte Amsterdammers zijn hier geboren én geven iets terug aan de samenleving”), is hij volledig ondergedompeld in de stad en haar bevolking. Niet dat hij zo vrolijk wordt van de mensen overigens, wie hem volgt kan niet om zijn harde kritiek op Nederlanders en in het bijzonder import Amsterdammers heen. Vooral de expats moeten het ontgelden.
“Zij leven in hun eigen bubbel, dragen helemaal niets bij aan de cultuur en kunst en hebben óók nog vaak het lef om hier over te schrijven. Van die vreselijke boeken waarin de Nederlanders in stereotypes omschreven worden, meestal door influencers of partners van expats, die hier drie maanden wonen en wel denken te weten hoe het allemaal werkt. Artikelen als ‘Hoe te fietsen als een Amsterdammer’ of ‘De beste restaurants in Amsterdam’, geschreven door veredelde toeristen”.
Ik doe alles zelf, behalve het tekenen. Daar ben ik te lui voor, hahaha.
Nee, dan Chad. Ooit naar Amsterdam gekomen “for the weed”, zoals zovelen, maar na meerdere bezoeken besloten om de stap te wagen en hier definitief te gaan wonen. Het idee: schrijven over zijn leven in Amsterdam als buitenstaander, vanuit de dagelijkse ervaring, maar nadrukkelijk niet als expat. Dat resulteerde vooralsnog in zes delen van zijn comic Chad in Amsterdam en één anthologie, genaamd Megillah. Bilyeu is geen striptekenaar – al heeft hij daar zeker talent voor – maar richt zich nadrukkelijk op het schrijven van de verhalen én het uitgeven hiervan.
“Ik doe alles zelf, behalve het tekenen. Daar ben ik te lui voor, hahaha. Nee serieus, het schrijven geeft me meer voldoening en deze aanpak is daarnaast een goede manier om de diversiteit van de stad te verbeelden. Doordat ieder verhaal door een andere tekenaar wordt gemaakt, is de strip van nature al divers. Mijn werk zit in het vinden van de verhalen en de tekenaars, om deze vervolgens bij elkaar te brengen. Hierbij gaat er veel tijd zitten in het daadwerkelijk uitgeven van de strips, maar zeker ook in de distributie en marketing”.
Bilyeu brengt zijn werk zelf aan de man en neemt deel aan menig stripbeurs, over de hele wereld. Het is geen vetpot, al lukt het tegenwoordig in ieder geval om winstgevend te zijn. Vooralsnog enkel door Chad in Amsterdam als ‘floppy’ (losse comic) uit te geven, maar wie weet, ooit…
“Natuurlijk droom ik van een schitterende integraal met een door Typex getekende voorpagina, waarin mijn werk in hoge kwaliteit verzameld wordt. Naar mijn mening moet een stripserie eindig zijn en in bepaalde mate tijdloos. Een gebundelde graphic novel zou dus de perfecte kers op de taart zijn. Dat is echter zo kostbaar en vergt zo’n grote voorinvestering, dat ik dat voorlopig niet zie gebeuren. Daarbij, mijn huidige aanpak is laagdrempelig en toegankelijk voor iedereen. Mensen kopen nu eenmaal eerder voor een paar euro een boekje, dan dat ze zo’n prijzig gebonden ding voor veel geld aanschaffen.”
Er is geen humor in de discussie en ik merk dat ik de huidige richting waarin Nederland gaat minder leuk begin te vinden.
Toegankelijk is Bilyeu zeker. Hij schrijft over de kleine dingen, die bij elkaar een schitterend beeld geven van de cultuur van een grote stad in deze tijd.
“Dat is in mijn geval Amsterdam, maar het zou zomaar ook een andere (middel)grote stad op de wereld kunnen zijn.”
Zijn verhalen zijn steevast persoonlijk en uit het leven gegrepen. Zo is het vijfde deel in de reeks gewijd aan het fenomeen Sinterklaas. Een gevoelig en complex onderwerp, dat door zijn ogen bekeken aanzienlijk eenvoudiger te omvatten is.
“Ik heb bewust in de eerste delen niet nadrukkelijk geschreven over het onderwerp racisme. Natuurlijk houdt het mij bezig, maar ik wil mij er niet mee vereenzelvigen. Ik heb mij nooit gemarginaliseerd gevoeld en ben sterk genoeg om hiermee om te gaan. Ik geloof heilig in vrijheid, wat betekent dat ik niet enkel de Black Lives Matter demonstranten steun, maar ook vind dat diegenen die een andere mening hebben het recht hebben deze te uiten.”
De factor humor wordt hierbij vaak over het hoofd gezien.
“Er is geen humor in de discussie en ik merk dat ik de huidige richting waarin Nederland gaat minder leuk begin te vinden.”
Op de vraag of het in de lijn der verwachting ligt dat we binnenkort een Chad in Berlijn of Chad in Tokio gaan krijgen:
“Ironisch genoeg beginnen, juist nu ik wat minder enthousiast ben over Nederland, mijn strips het beter te doen, hahaha. Ik heb daarbij nu al twee grote verhuizingen (van Cleveland naar Washington DC en van daar naar Amsterdam) achter de rug. Misschien heb ik er nog wel eentje in mij zitten, maar ik zie een soort bi-urban bestaan ook wel zitten. De ene week in Amsterdam, de andere ergens in een warm land.”
De echte verhalen zitten niet in de grootsheid van de stad, maar juist in die schijnbaar onbelangrijke dingen waaruit het leven bestaat.
Grote inspiratie voor dit alles is Harvey Pekar (1939-2010), die met een vergelijkbare autobiografische stijl het leven in Cleveland beschreef en dat liet optekenen door grootheden als Robert Crumb.
“Ik dacht, als Pekar zulke goede kunst wist te maken in een stad als Cleveland, dan moet Amsterdam veel makkelijker zijn. De echte verhalen zitten ook niet in de grootsheid van de stad, maar juist in die schijnbaar onbelangrijke dingen waaruit het leven bestaat. Ik ben niet de expert, ik schrijf gewoon over wat ik zie en wat ik mooi vind. Andere schrijvers/tekenaars kiezen juist de tegenovergestelde aanpak, neem bijvoorbeeld Aimée de Jongh. Zij koos met ‘Dagen van zand’ een zwaar en groot onderwerp uit de Amerikaanse geschiedenis en beschrijft dat op haar manier. In mijn strips lees je over hoe ik kennis maak met de bijzondere wereld van het fietsdepot in Amsterdam (“een concentratiekamp voor fietsen”). Op zichzelf een klein en wonderlijk avontuur, maar een goede metafoor voor hoe alles in Nederland tot in het bizarre georganiseerd is.”
We zijn terug bij de Nederlandse hokjesgeest, die belangrijke rode draad in het oeuvre van Bilyeu. Nog een mooi voorbeeld:
“Toen ik net in Nederland woonde probeerde ik veel van het land te zien. Ik bezocht alle uithoeken en liet mij graag adviseren door Nederlandse medestudenten aan de UvA. Dat bracht mij van Utrecht naar Groningen, van Middelburg naar Den Helder, ik kan niet eens meer opnoemen waar allemaal. Totdat ik aan iemand vroeg hoe dat eigenlijk zit met Rotterdam. ‘Dat is niet de moeite, daar hoef je niet heen’, was het antwoord. Eenmaal daar aangekomen snapte ik het meteen. Deze stad was inderdaad niet typisch Nederlands, met haar afwijkende gebouwen en (vooral) afwijkende bewoners. Ik zag een bonte mix van mensen die ik in al die andere plaatsen niet was tegengekomen. Rotterdam paste blijkbaar niet in het ideale hokje van de klassieke Nederlandse stad.”
Na al die jaren ondergedompeld te zijn in de stad is Bilyeu inmiddels – of hij het nu wil of niet – waarschijnlijk meer Amsterdammer dan 90% van de inwoners. Het moment is zelfs aangebroken dat hij binnenkort zijn Nederlandse paspoort zal ontvangen. Dat feit zal de meeste van zijn ontmoetingen in ieder geval een stuk korter maken.
“Wanneer iemand mij straks vraagt ‘where are you from’, is het antwoord voortaan heel eenvoudig: ‘I’m a Nederlander, you motherfucker’.”
Chad Bilyeu e.a. – Chad in Amsterdam. Bistro Books. 32 pag. softcover. € 7,00 per deel
