The Mysteries is de nieuwe Bill Watterson. De maker van Calvin and Hobbes keert na twintig jaar afwezigheid en stilzwijgen terug in de bestsellerlijst met een waarschuwende fabel voor volwassenen. Dat kan niet onopgemerkt voorbijgaan. Al zal de magische making-of video over de samenwerking met co-artiest John Kascht voor velen een stuk langer beklijven dan het boek (boekje?) zelf. Boek en video zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden.
De fabel voor volwassenen is inmiddels een waar subgenre. Zo’n boekje presenteert zich als een eenvoudige kindervertelling, maar dat is natuurlijk schijn. We weten ons in het kielzog van Winnie the Pooh; en in gezelschap van de vele schrijvers die zich aan de beer vergrepen hebben om hun eigen Grote Ideeën hapklaar in de boekwinkel te leggen. Wie herinnert zich nog The Tao of Pooh?
In zo’n fabel voor grote mensen krijgen we niet veel meer dan de schets van een verhaal, liefst in handschrift, met gravitas gebracht – één zinnetje per pagina maximaal – en daar moet je als lezer dan maar eens diep over nadenken. Uiteraard zijn er plaatjes, met eenzelfde bijna achteloze zwierige inktlijn. 
Het is net een stripverhaal! Denk aan Charlie Mackesy’s The Boy, the Mole, the Fox and the Horse, of aan James Norbury. Stuk voor stuk opbeurende boekjes met Belangrijke Levenslessen!
Nooit gedacht dat ik ooit nog een stuk zou schrijven over zo’n boek. Maar dat soort vooringenomen ideeën schuif je terzijde als die fabel het nieuwe boek is van Bill Watterson. Jazeker: Bill Calvin & Hobbes Watterson. Van wie we twintig jaar niks gehoord hebben sinds hij abrupt stopte met zijn magische, briljante strip. De maker die alle publiciteit altijd gemeden heeft. Die iedere verdere exploitatie van zijn stripfiguren verboden heeft. En nu is hij ineens terug, in het cadeauseizoen, met The Mysteries. Met co-kunstenaar Kascht illustreerde hij een eigen verhaaltje over (spoiler alert) een samenleving waarin de schijnbare ontraadseling van het bestaan samengaat met materialisme en lelijkheid. Dat klinkt niet zo heel spannend, maar zoals Liam Gallagher zo treffend over The Fab Four opmerkte: The Beatles could shit in my handbag I’d still hide my polo mints in there. En dit is Bill Watterson, en die heeft een vergelijkbaar krediet.
The Mysteries is overigens allesbehalve sh*t, het heeft zelfs iets tergend onweerstaanbaars. Dat heeft maken met een centrale creatieve keuze, én met de ontstaansgeschiedenis. The Mysteries is het resultaat van een intensieve en lange samenwerking tussen Watterson en zijn vriend (en befaamd cartoonist) John Kascht. Er waren drie expliciete en impliciete regels in deze samenwerking:
1. Er is geen vooropgezet doel;
2. Beide makers hebben een veto over het werk en iedere creatieve afslag;
3. De vriendschap mag er niet onder leiden.
Het houvast in de samenwerking was een verhaal, zeg maar: de schets van een verhaal dat Watterson nog in de la had liggen. We bezoeken een koninkrijk dat gebukt gaat onder de wandaden van Mysteries: dit zijn raadselachtige wezens, die blijkbaar in het bos wonen en die we nooit in beeld krijgen. Trouwens: we krijgen bijna niks te zien in The Mysteries. Dat is een cruciale creatieve keuze. De titel van het boek slaat niet alleen op het verhaal zelf, maar ook op onze leeservaring. Die Mysteries doen allemaal verschrikkelijke dingen, hoewel ons nooit verteld of getoond wordt wat dan precies. En als de mensen er uiteindelijk een te pakken krijgen, mogen wij nooit een blik in de kooi werpen.
Wat we merken is dat de wereld er niet echt beter op wordt als de Mysteries hun krachten verliezen. Al is dan weer niet duidelijk wat de ondergang van de Mysteries daar nu precies mee te maken heeft. Wat we wel zien: mistige zwart-wit-grijze mixed-media beelden waarin schichtige en sombere mensen het maar moeilijk hebben met een bestaan dat ze nauwelijks lijken te begrijpen. Met Calvin en Hobbes heeft het weinig te maken. Hoewel: ging dat ook niet over een magische wereld waar alleen de fantasierijke Calvin toegang toe heeft? En waar de grote, serieuze mensen niet kunnen of willen zien wat echt van waarde is?
The Mysteries was direct een feestdagen-hit in de Verenigde Staten. Laten we eerlijk zijn: die Amerikaanse bestsellerstatus zal het toch echt te danken hebben aan de reputatie van één van de auteurs en het daarmee samenhangende marketingoffensief van de uitgever. Laten we daar deze keer niet te cynisch over doen. Op Youtube vind je een begeleidende making-of-video, die minstens zo bijzonder is als het boekje zelf. Zelden krijg je zo’n prachtig verslag van een creatieve samenwerking, de zoektocht naar co-creatie die beide visies rechtdoet. Het boek en de video zijn niet meer te scheiden. Nieuwsgierig? Kijk zelf: Collaborating on The Mysteries – Bill Watterson and John Kascht
Bill Watterson & John Kascht – The mysteries. Andrew McMeel Publishers. 72 pagina’s hardcover. € 17,30.
