Als journalist heeft Joe Sacco met zijn indringende reportages in stripvorm veel bijgedragen aan het imago van het beeldverhaal. Zijn stripreportages staan in toonaangevende media als Time en The Guardian. Zijn boeken wonnen meerdere prijzen.
In zijn nieuwste werk Terug aan het land doet hij dit keer geen verslag van een oorlogssituatie. Sacco koos ervoor zich te verdiepen in de oorspronkelijke inwoners van Canada en hun worsteling om zich staande te houden. Een gewaagde keuze. Zijn boeken over het Israëlisch-Palestijnse conflict zoals Gaza 1956 en Onder Palestijnen of die over de Joegoslavische burgeroorlog Moslimenclave Gorazde en Fikser behandelden thema’s die bij nieuwsconsumenten meer tot de verbeelding zullen spreken. Het zijn bekende brandhaarden. Maar wie de moeite neemt zich te verdiepen in de geschiedenis van de Dene, zoals een deel van de oorspronkelijke bewoners van Canada zich noemt, zal zien dat hun strijd om zelfbeschikking zeker zo fascinerend is.
Juist omdat Canada het imago heeft van braaf, keurig aangeharkt land ten noorden van het veel roeriger Verenigde Staten, worden de ontwikkelingen er veel minder op de voet gevolgd door internationale nieuwsmedia. Daar probeert Sacco nu verandering in te brengen door de schijnwerper te zetten op een niet al te fraai hoofdstuk in de Canadese geschiedenis. Want dat het land tot halverwege de jaren ’90 van de twintigste eeuw nog een agressief assimilatieprogramma voor de inheemse bewoners kende, zal bij weinig mensen bekend zijn. Onder het mom van ‘recht op scholing’ werden kinderen uit dunbevolkte gebieden in het noorden bij hun ouders weg gehaald en in christelijke internaten ondergebracht. Een traumatische ervaring voor meerdere generaties.
In het voorwoord van zijn reportagebundel Reportages uit 2012, schreef Sacco dat ‘reporters neutraal en onbevooroordeeld de kant van hen die lijden behoren te kiezen’. Dat doet hij ook in Terug aan het land. Maar zonder er een activistisch pamflet van te maken. Want, zo schreef Sacco eerder: ,,Ik geloof dat macht het slechtste in de mens naar boven brengt, maar ik heb ook gezien dat mensen die aan het kortste eind trekken zich evenmin altijd voorbeeldig gedragen.’’
Net als in zijn andere werk voert Sacco tientallen personen op die hij heeft geïnterviewd. Van politici tot gewone mensen. Terug aan het land is een relaas over economische wetmatigheden waar ook volkeren die zeggen dicht bij de natuur te staan niet aan ontkomen. Uiteindelijk willen ook de Dene in de Northern Territories zich liever vervoeren per sneeuwscooter dan per hondenslee.
Terug aan het land is ook een relaas over onderlinge ruzies over hoe de belangen van het eigen volk het best kunnen worden gediend. En het is een relaas over allesverwoestende alcoholverslaving en misbruik. En over een cultuur die langzaam uitsterft omdat – zoals op zo veel plaatsen op de wereld – de jongeren een andere weg kiezen dan de ouderen.
Sacco vertelt dat allemaal op indringende wijze, met de nodige close-ups van personen die de lezer rechtstreeks aan lijken te spreken. Net als in zijn andere werk voert de reporter af en toe ook zichzelf op terwijl hij aan het werk is. Door zo eerlijk te laten zien dat zijn reportage een subjectieve keuze is in wat hij vertelt, maakt hij zijn werk juist objectiever.
Na lezing heeft Sacco een deel van de wereld voor je ontsloten die tot dan toe onbekend voor je was. Hij laat je een wereld zien zo groot als Frankrijk en Spanje, waar we eigenlijk bar weinig van bleken te weten. En ten onrechte, toont Sacco aan. Want de geschiedenis die hij vertelt is meeslepend, intrigerend en staat symbool voor de worsteling van veel inheemse volkeren in andere delen van de wereld. Dat is een grote verdienste.
Joe Sacco – Terug aan het land. Concerto Books. 272 pagina’s, hardcover. € 29,99
