Grass is het relaas van de Koreaanse ‘granny’ Ok-Sun Lee die in de Tweede Wereldoorlog als ‘comfort woman’, een zeer naar eufemisme voor dwangprostituee, in China was geïnterneerd. Veel meisjes en jonge vrouwen werden door Japanners of lokale collaborateurs van de straat geplukt en ontvoerd. Eenmaal in Mantsjoerije aangekomen werden ze te werk gesteld en misbruikt door talloze Japanse soldaten.
Het verhaal start tijdens de kinderjaren van Lee waarin we door de ogen van een kind de kwetsbaarheid van de bevolking zien ten tijde van de bezetting. De verschrikkingen zijn talloos en vaak ook onbegrijpelijk. In de 480 pagina’s die ons worden voorgeschoteld weet auteur Keum Suk Gendry-Kim de lijn uitstekend in het verhaal te houden. Zonder enige moeite schakelt ze van de kamer in het bejaardentehuis naar het kamp in begin jaren 1940 en ontrafelt zo een persoonlijk verhaal dat velen hadden kunnen vertellen.
De geïnkte tekeningen zijn rauw, rafelig en beklemmend op momenten, maar ook heel open en leesbaar wanneer er meters gemaakt moeten worden. De cartooneske gezichten doen in de verte denken aan de stijl van Shigeru Mizuki, auteur van Showa, a History of Japan en Onward Towards Our Noble Death. Ondanks een heftige vertelling vol misère en onderdrukking, is Grass ook een verhaal van hoop, overleving en kracht. De wendingen in het leven van Lee en haar medegevangenen zijn talloos, verrassend en vaak niet te bevatten.
Na de oorlog was terugkeer moeilijk en werden vrouwen als Ok-Sun met de nek aangekeken. Het duurde tot ver in de jaren 2000 tot Japan toegaf fout te zijn geweest en schuld betuigde. En nog is het een heikel onderwerp in Korea.
Grass is naast een persoonlijk verhaal ook een anti-oorlogsverhaal. Waar liggen onze verantwoordelijkheden tegenwoordig? Hoe gaan we met dit soort zaken om? Keum Suk Gendry-Kim spiegelt het verhaal met haar eigen leven in de huidige tijd en haar onderzoek voor dit verhaal. Hoe kan zij op een respectvolle manier de juiste vragen stellen waardoor deze manhwa kan ontstaan? Is dat geen inbreuk op een traumatisch verleden?
Wanneer je het hebt over biografieën en oorlog komt Maus meestal ter sprake. Dertig jaar na diens verschijning is Grass een graphic novel die die verkoopcijfers niet zal overtreffen, maar het kan zich desondanks moeiteloos meten met deze klassieker. Sterker, de tempowisselingen, de tijd die genomen is om belangrijke details te vertellen en de ‘zwier’ die dit verhaal heeft, zijn plussen en bonussen. Grass is net als They Are Enemy van acteur George Takei – over de internering van Japanners in de USA tijdens WO 2 – niet alleen een persoonlijk verhaal, maar ook een verhaal over een onderwerp waar we in het Westen maar erg weinig van weten. Een boek dat iedereen met interesse voor deze materie dient te lezen.
Keum Suk Gendry-Kim – Grass. Drawn & Quarterly. 480 Pagina’s, $ 29,95.
