In de categorie Best Graphic Album van de Eisner Awards van dit jaar, vinden we één weinig verrassende nominatie terug: Sabrina, de tweede graphic novel van de Amerikaanse auteur Nick Drnaso. Weinig verrassend, omdat het boek vorig jaar juli als eerste graphic novel ooit genomineerd werd voor de Man Booker Prize. Deze Britse literatuurprijs staat hoog aangeschreven en het feit dat een graphic novel de longlist wist te halen wekte niet alleen verbazing binnen de stripwereld. Waar de organisatie van de Libris Literatuurprijs het nomineren van stripboeken in 2008 nog onmogelijk maakte nadat Verder van Marc Legendre op de longlist terecht was gekomen, omarmde de jury van de Man Booker Prize Sabrina met de woorden dat deze nominatie het logische gevolg was van de ontwikkelingen binnen de literatuur.
Je zou misschien verwachten dat (strip)boekwinkels na deze nominatie stapels Sabrina verkochten en uitgevers in de rij stonden om de rechten voor een Nederlandse uitgave te kopen, maar niets is minder waar. Sabrina is namelijk – zoals dat vaker gaat met literaire en kunstzinnige hoogstandjes – niet erg toegankelijk. Het omslag nodigt niet uit, de tekenstijl is spartaans, de inkleuring minimalistisch, de pagina-opmaak rigide, de personages zijn stug en het verhaal gaat over de onfrisse nasleep van een gruwelijke moord, waarmee de lezer een spiegel wordt voorgehouden. Kortom: alles schuurt. Maar juist dat maakt Sabrina zo de moeite waard. Nick Drnaso is geen mislukte kunstacademiestudent met pretenties die toevallig de juiste snaar wist te raken, maar een stripmaker die over alle facetten van zijn boek heeft nagedacht en tot een totaalpakket kwam waarbij alles in dienst staat van de moraal, zijnde het gebrek aan compassie in onze moderne samenleving en de desastreuze gevolgen die dat heeft voor mens en maatschappelijk.
Drnaso legt deze zenuw bloot door drie personages onder de loep te nemen. Sabrina zelf hoort daar niet bij. Zij raakt vermist en wordt vermoord en dat brengt de bal aan het rollen. Het boek draait om wat deze affaire teweegbrengt bij Sabrina’s zus Sandra, Sabrina’s vriend Teddy en Calvin, een oud klasgenoot van Teddy. Als Sabrina sinds enkele dagen vermist wordt en de media het verhaal oppikken, klopt Teddy aan bij Calvin om morele steun. De twee zijn nooit echt vrienden geweest dus voelt het wat ongemakkelijk, maar gezien de omstandigheden besluit Calvin hem toch zijn logeerkamer aan te bieden. Teddy en Sandra bellen regelmatig met elkaar. Om steun en om elkaar op de hoogte te houden van nieuwe ontwikkelingen. Maar steeds vaker neemt Calvin zijn plaats in, omdat Teddy almaar apathischer en wantrouwiger wordt. De plotselinge veranderingen, de heftige emoties, maar ook de aandacht en mening van willekeurige personen… het zijn dingen waar Teddy volstrekt niet mee om kan gaan. Aanvankelijk probeert Calvin nog voor afleiding te zorgen door samen te eten en een gesprek aan te knopen, maar Teddy trekt zich steeds verder terug in zijn bubble van zelfmedelijden.
Stel je overigens niet te veel voor bij Calvins sociale gedrag, het is ook niet zijn sterkste punt. Zijn vrouw en kind hebben hem onlangs verlaten en Calvin had niet veel tijd nodig om weer als volleerd vrijgezel door het leven te gaan. Het eten met Teddy bestaat uit fast food en magnetronmaaltijden op schoot voor de tv. De gesprekken zijn ongemakkelijk. Calvin neemt graag het woord en verzuimt een luisterend oor te bieden, of oprechte menselijke interesse te tonen. En de logeerkamer? In werkelijkheid de kamer van zijn dochter, in de staat zoals hij is achtergelaten: een enorme puinhoop. Calvin neemt niet de moeite op te ruimen en vergeet zelfs om Teddy beddengoed te geven.
Sabrina’s zus Sandra lijkt aanvankelijk de enige persoon die enigszins ‘normaal’ is, maar schijn bedriegt. Zodra ze hoort van Sabrina’s dood weet ze geen betere reactie dan in foetushouding op de grond te gaan liggen. Ze is bovendien niet opgewassen tegen de mediastorm die volgt. Een mediastorm? Jazeker. De dader maakte een video van de moord en stuurde deze naar kranten en nieuwszenders. Ondanks het verzoek van de politie om de gruwelijke video niet vrij te geven, lekt hij toch naar het internet. Een verwerpelijke daad die beloond wordt met een groot aantal views en het ongezouten commentaar van mondige reaguurders. Binnen de kortste keren zwerven er complottheorieën rond en dringen boze burgers diep door in de privésfeer van de drie protagonisten op zoek naar bewijzen. Iedere keer als Sandra, Calvin of Teddy op tv verschijnt, geeft elke aarzeling of verspreking aanleiding tot nieuwe theorieën en beschuldigingen.
Het is duidelijk dat Drnaso geen hoge dunk heeft van zijn medemens. Niet als individu en al helemaal niet als massa. Om er zeker van te zijn dat de lezer zijn ontluistering voelt, kiest hij voor een claustrofobisch stramien van overwegend kleine, vierkante kaders, waar niets groters in past dan close-ups en medium shots. Het is tekenend voor hoever Drnaso wil gaan om de lezer met de neus op de feiten te drukken. Hij ontdoet het verhaal van alle stijlmiddelen die het prettig leesbaar maken, om er zeker van te zijn dat niets de boodschap in de weg staat. Het resultaat is een minimalistische aanpak, gespeend van elke vorm van subjectiviteit. De camerastandpunten zijn nooit spannend, maar altijd afstandelijk. De camera registreert slechts en participeert nooit. Als de kleine vierkante kaders worden afgewisseld, dan is het met grote vierkante kaders gevuld met totaalshots. Dit alles getekend in een van emoties gespeende klare lijn. Wat je ziet is het hoogst noodzakelijke, zelfs decorstukken zijn schaars. De inkleuring bestaat uit monochrome vlakken in een beperkt palet. Ook de vertelstijl doet mee aan het pact. Drnaso gebruikt zowel veel tekeningen als veel tekst. Het verhaal verloopt daardoor stroperig en voelt beklemmend. Als lezer voel je je een vlieg op de muur.
Sabrina is geen boek dat je direct in je hart sluit, daarvoor kent het teveel weerhaken. Maar het is wel zo’n titel die in je achterhoofd blijft hangen, een boek dat je er nog eens bij pakt om bepaalde scènes te bekijken en waarvoor de waardering gaandeweg groeit. Boven alles is het een compromisloze strip waarin alle beschikbare middelen zo instrumenteel worden ingezet, dat het alleen daarom al respect afdwingt. Sabrina is kortom een uniek boek dat doet vermoeden dat we in de toekomst nog wel vaker zullen horen van Nick Drnaso.
Nick Drnaso – Sabrina. Drawn & Quarterly, 204 pagina’s hardcover, $ 27,95.
