Brammetje Bram is de scheepsjongen op De Zeemadelief, het schip van de kaper Knevel de Killer. Bij uitgeverij Arboris is intussen de complete reeks Brammetje Bram van Eddy Ryssack verschenen, met het slotdeel 4: Kapers en kletskousen. Zo’n titel allitereert lekker, net als figuren zelf, al is niet helemaal duidelijk wie die kletskousen zijn.
Dit vierde deel bevat elf korte verhalen. Als in 1975 de stripbladen Sjors en Pep samen Eppo worden, verschijnen er geen lange verhalen van Brammetje Bram meer. Eddy Ryssack blijft wel meewerken aan het nieuwe blad: hij gaat de strip Opa verzorgen.
Intussen krijgt Ryssack het aanbod om te publiceren in het Duitse stripblad Zack en in de bijbehorende Zack Pockets. Daar gaat hij graag op in. Maar zo’n pocket heeft een ander formaat en maar de helft van de bladzijden is ingekleurd. Dat betekent dat er veel moeite gedaan moest worden om voor deze integrale. De verhalen zijn omgewerkt tot het normale albumformaat en voor een deel ingekleurd.
Dat is gelukt, en best goed over het algemeen. Sommige pagina’s van het verhaal Heibel à la carte zijn wat minder. Het lijntje is wat ielig, zodat de personages minder afsteken tegen de achtergrond. Op sommige bladzijden is het oranje nog nadrukkelijk aanwezig, wat wellicht te maken heeft met het feit dat in de pockets om de andere pagina slechts een enkele, oranjeachtige steunkleur werd gebruikt.
In de laatste verhalen draagt Marius ineens een groene trui (met bijpassend mutsje). Als je de verhalen doorbladert, zie je dat Knevels broek en tuniek soms dezelfde kleur hebben en soms niet. De haren van Bloody Mary zijn ineens grijs geworden. Het is allemaal niet heel erg storend, maar het valt wel op.
Het is mooi dat de oude verhalen opnieuw beschikbaar zijn, maar ook dat de context duidelijk gemaakt wordt. Zie ginds komt de zeilschuit is een kort sinterklaasverhaal dat zowel in het Nederlands als het Duits verschenen is. Voor het Duitse publiek behoefde de Nederlandse traditie wel enige uitleg. Daardoor is die versie van het verhaal langer. In deze uitgave staan beide versies, waarbij de Duitse op half formaat is afgedrukt. Dat is een leuk extraatje. In Duitsland heet Brammetje Bram trouwens Pittje Pit.
Kapers en kletskousen begint met een sterk en hilarisch verhaal, Brammetje op de brug. Brammetje denkt Knevel wel te kunnen vervangen, maar de bemanning maakt het hem erg moeilijk. Uiteindelijk neemt Brammetje wraak. Niet alle verhalen hebben hetzelfde niveau, maar ze kunnen eigenlijk nog best mee. Ze blijven grappig, ze houden je aandacht nog steeds vast en je kunt er dus genoeglijke uren mee beleven.
Brammetje is degene met wie de lezer zich het meest identificeert en hij speelt in veel verhalen een cruciale rol. In Opgeruimd staat netjes is hij degene die de bemanning aanzet om eens letterlijk schoon schip te maken, in Knevel als landrot ontmaskert hij een valsspeler die Knevel zijn geld en zelfs zijn schip afgetroggeld heeft en in De gifkikker van de gouverneur dwingt hij de bemanning om een drenkeling aan boord te houden: ‘Als jullie ‘m ook maar een haar krenken, vliegen jullie samen met De Zeeemadelief de lucht in!’
Er heerst een gemoedelijke sfeer in de strip, die de verhalen ook voor een jong publiek geschikt maakt. Er wordt wel geknokt, maar er vloeit geen bloed en er vallen geen doden. De verteltrant is luchtig, de humor is nooit ver weg. Een running gag is het begin van verschillende verhalen, als er uit het kraaiennest iets is waargenomen. Onder invloed van drank wordt de boodschap steeds verhaspeld: zand in licht, zicht in land, lind in zacht, zland in jicht, skip in zjicht. Mogelijk was dat in eerdere verhalen ook al het geval, maar het valt nu pas op.
De verhalen stammen uit de jaren zeventig en dat was een andere tijd. In het sinterklaasverhaal zijn de zwarte pieten nog prominent aanwezig. Voor in deze uitgave is er dan ook een verhelderende opmerking opgenomen: “De verhalen in deze bundeling zijn circa vijftig jaar oud en weerspiegelen de opinies en inzichten van die tijd, toen het gebruik van stereotypen in jeugdbladen nog geen punt van discussie was.” Het is een soortgelijke opmerking als die voor in de heruitgave van Kapitein Rob. Zo hoort het. Als je zaken weglaat omdat ze tegenwoordig gevoelig liggen, vervals je de geschiedenis. Tegelijk laat je merken dat je begrijpt dat mensen zich eraan storen.
De bundeling sluit af met een dossier, door Wouter Adriaensen, deze keer over de scenaristen Piet Hein Broenland van Beuningen en Michel Noirret. Het zijn twee boeiende figuren. Broenland wordt door Dick Matena een oplichter genoemd. Hij stond namelijk op de lijst van Interpol en heeft vijf jaar in Marseille in de gevangenis gezeten. 
Maar hij heeft ook de scenario’s geleverd voor het eerste avontuur van Lowietje, voor een aantal gags van Kobus en Kachelmans en samen met Eddy Ryssack maakte hij een kort verhaal voor het kerstnummer van Sjors (1973). Ook dat verhaal staat afgedrukt in het dossier.
Ook Michel Noirret was een kleurrijke figuur: hij publiceerde een roman, nam als chansonnier verschillende platen op en schreef scenario’s voor Giraud en Jean-Claude Mézières. Met Ryssack maakte hij, behalve avonturen van Brammetje Bram ook De dolle douanier, een verhaal met de schmaks. Ook daarvan staan enkele pagina’s in het dossier. Verder in het dossier ook nog een Brammetje-Bramwedstrijd en een heuse mobile. Wie zou die vroeger in elkaar geknutseld hebben? Dat zijn leuke extraatjes die je nergens anders vindt.
Deel 4 is opnieuw een mooie verzameling geworden, met verhalen die het verdienen om aan de vergetelheid ontrukt te worden. Je krijgt steeds beter een beeld van de productiviteit van Ryssack. En van zijn lekkere manier van tekenen: veel beweging in de afbeeldingen en makkelijk leesbare expressie in de gezichten. Het is mooi dat al die verhalen bij elkaar geveegd zijn en nu weer beschikbaar zijn, mogelijk ook voor een nieuw lezerspubliek.
Eddy Ryssack, Piet Hein Broenland, Michel Noirret – De complete Brammetje Bram 4: Kapers en kletskousen. Arboris. 160 pagina’s hardcover. € 29,95
