Twee weken geleden signaleerden we al dat de stripdistributie in Nederland een onzekere tijd meemaakt. Strips in Voorraad wordt per 1 maart overgenomen door uitgeverij Personalia en concurrent Van Ditmar stopt 1 januari zelfs volledig met de verspreiding van Nederlandstalige strips. Er zijn meer stripverspreiders, zoals Stribbel en Darsil Media, maar die vertegenwoordigen slechts een handvol uitgeverijen. Van Ditmar en met name Strips in Voorraad hebben een aanmerkelijk groter klantenbestand en zijn de twee belangrijkste spelers op de markt. De aangekondigde veranderingen hebben mogelijk grote gevolgen en de ontwikkelingen worden dan ook nauwlettend gevolgd door zowel stripboekhandels als stripuitgeverijen. De 9e Kunst benaderde René Prins (Audax/Van Ditmar) en Seb van der Kaaden (uitgeverij Personalia) in een poging zicht te krijgen op de toekomst. Binnenkort zullen we ook een aantal winkels en uitgeverijen aan het woord laten, om te ontdekken hoe zij tegen de ontwikkelingen aankijken.
Van Ditmar
Volgens René Prins is het besluit van Van Ditmar (beter gezegd: van moederbedrijf Audax) het gevolg van een veranderende markt. “Corona, vergrijzing van de doelgroep, een sterk toegenomen vraag naar Engelstalige Manga en Engelstalige boeken en strips in het algemeen; het zijn allemaal factoren die meespelen. Het tij keren zou betekenen meer investeren in marketing van strips en over die middelen beschikken we helaas niet. We hebben de afgelopen twee jaar diverse opties bekeken, maar die bleken allemaal niet haalbaar. Ons businessmodel voor strips is gericht op het leveren van backlist (oude titels). Nieuwe titels worden geleverd door de uitgevers zelf dan wel door Strips in Voorraad.”
Maar niet alleen de markt voor strips verandert, er is meer gaande in de wereld. “Naast de vaste lasten (medewerkers en de organisatie zelf) vormt het vervoer de grootste kostenpost. Met de snel stijgende brandstofprijzen wordt de logistiek een te zware last. We hebben nog wel gekeken of we die kosten konden doorberekenen naar de afnemers, maar in combinatie met de dalende vraag was die oplossing te onzeker.”
“We hebben diverse opties bekeken, maar die bleken allemaal niet haalbaar.”
Gelukkig zijn er ook lichtpuntjes te melden, volgens Prins. “De doelgroep koopt nog trouw nieuwe strips bij de stripboekhandel. De vraag naar backlist komt in toenemende mate van online spelers en diverse speciaalzaken hebben dit ook goed op orde. Algemene boekhandels zijn vaak niet uitgerust op het op voorraad houden van stripseries, een aantal uitzonderingen daargelaten van winkels die daar juist wel op inzetten, zoals Paagman in Den Haag. Een mooie ontwikkeling.”
Van Ditmar gaat overigens wel door met de import van anderstalige (met name Engelstalige) stripboeken. “De vraag naar importstrips, zoals manga en graphic novels, neemt constant toe en hier zetten we juist op in. Van Ditmar is importeur sinds 1924 en strips horen hier nadrukkelijk bij. We zijn op dit moment erg blij met de toegenomen vraag.”
Strips in Voorraad
Uit monde van de aanstaande eigenaar Seb van der Kaaden, vernemen we dat het Strips in Voorraad vooralsnog beter vergaat dan Van Ditmar en dat Ron Poland, de huidige eigenaar, er eerst en vooral mee ophoudt omdat hij met pensioen wil. “Ron Poland doet de stripverspreiding al ruim 15 jaar. Hij rijdt vier dagen in de week met een bus vol boeken door Nederland om alle winkels te bevoorraden. Dat is fantastisch, hij is in al die jaren echt het gezicht van de stripwereld geworden, maar het is wel zwaar werk.”
De overname zal gepaard gaan met veranderingen. Al was het maar doordat Strips in Voorraad, net als Van Ditmar, last heeft van stijgende prijzen. “We hebben besloten om de opslag van de voorraad te verhuizen van Almere naar Groningen. Dat bleek de goedkoopste oplossing. Het huidige huurcontract loopt af per 1 maart 2023 en de verhuurder wil de huur fors verhogen. Dat is niet meer te betalen, dus moesten we op zoek naar een nieuwe locatie. De voorraad komt straks te staan bij een logistiek bedrijf.. Zij stoppen de strips in dozen en versturen die met een pakketdienst naar de winkels. Met uitgeverij Personalia doen we dat al een tijdje. Er zal straks dus niemand meer van Strips in Voorraad in een bus stappen en bij alle winkels langsgaan, zoals Poland dat deed. Dat is jammer, maar door de hoge brandstofprijzen is het ook bijna onbetaalbaar geworden.”
“Was Ron Poland een keer onderuit gegaan, dan had de stripwereld een serieus probleem gehad, want Strips in Voorraad zit vooral in zijn hoofd.”
Strips in Voorraad bestaat echter uit meer mensen dan enkel Ron Poland. Vaste kracht Co werkt al jaren in het magazijn en woont in Almere. Betekent de verhuizing het einde van zijn baan? “Als Strips in Voorraad in maart 2023 overgedragen wordt, zal Co de dagelijkse leiding op zich nemen. Niet langer in het magazijn, maar vanachter zijn bureau in Almere. Zijn taak zal vooral bestaan uit het bijhouden van de administratie en het nemen van beslissingen. Hij hoeft dus geen dozen meer te sjouwen, maar wordt het nieuwe gezicht van het bedrijf. Om elkaar op de hoogte houden, ga ik geregeld bij hem langs voor overleg.”
En ook Poland blijft nog een tijdje betrokken, volgens Van der Kaaden. “Hij gaat het contact met de winkels onderhouden. Hij houdt in de gaten dat alles goed gaat, geeft het door als er klachten of wensen zijn en gaat bij de winkels langs met de aanbieding van nieuwe titels. Het werkt toch altijd het beste als je de winkeliers zelf spreekt en Poland is daarvoor een hele goede. Hij wordt dus feitelijk onze vertegenwoordiger totdat wij dat zelf kunnen.”
De samenwerking met een logistieke partner betekent dat het hele bedrijfsproces zo veel mogelijk geautomatiseerd zal worden. Dat heeft nog wel wat voeten in de aarde, want zoals je dat vaker ziet in de stripwereld werkt ook Poland graag zo min mogelijk met beeldschermen en protocollen. “Was Poland een keer onderuit gegaan, dan had de stripwereld een serieus probleem gehad, want Strips in Voorraad zit vooral in zijn hoofd. Er is weinig geautomatiseerd. Dat bleek bijvoorbeeld als Ron op vakantie ging, want dan werden er tijdelijk geen nieuwe titels geleverd en nabestellingen werden per koeriersdienst opgestuurd. Ook voor het magazijnwerk moet je een hoop kennis hebben en leren hoe Poland alles heeft ingedeeld. Co heeft die kennis ook, maar het werk is niet uit te besteden aan vakantie- of uitzendkrachten.”
“Het is de vraag of dagelijks leveren haalbaar is. Een bedrijf als Bol garandeert al geen 24-uurs service meer.”
De nieuwe aanpak wordt dus formeler. Bestellen door even een mailtje of een appje te sturen, zoals nu gebruikelijk is, is er straks niet meer bij. Volgens Van der Kaaden biedt dat vooral voordelen. “We zijn onlangs strips.nu gestart, een webshop voor de verkoop van strips. Het is een soort pilot project, om eens te testen wat er mogelijk zou zijn. Uitgevers kunnen straks op onze website de voorraadstanden bekijken van hun eigen boeken. Bij aanvang zal dat dashboard eenvoudig zijn, maar in de toekomst zullen ze veel meer zelf kunnen regelen. Voor winkeliers willen we zulke dashboards ook maken, om het bestellen eenvoudiger te maken. Bij onze logistieke partner kunnen de orderpickers dan met een pakbon in de hand zonder enige stripkennis de bestelling bij elkaar zoeken en opsturen.”
Gaat Strips in Voorraad dan ook dagelijks boeken leveren, zoals Van Ditmar en Centraal Boekhuis dat doen? “Het is de vraag of dat haalbaar is. Bij Van Ditmar betekent het grote dozen met één of twee boekjes erin, dat is niet te betalen. En een bedrijf als Bol garandeert al geen 24-uurs service meer. We willen wel vaker dan één keer in de week leveren, zoals nu het geval is, maar we weten nog niet wat we precies willen en kunnen beloven. We gaan in ieder geval niet meer gratis leveren, anders betalen winkels die weinig bestellen de kosten van de winkels die veel bestellen.”
Centraal Boekhuis
Voor een hoop stripuitgeverijen vormt Van Ditmar een goedkoop en vriendelijk alternatief voor de dure en starre distributeur Centraal Boekhuis (CB) om ook de algemene boekhandel te bereiken. Als Van Ditmar er straks mee ophoudt, betekent dat voor een hoop uitgeverijen een strop. Van der Kaaden is samen met zijn vrouw 10 jaar eigenaar geweest van een boekhandel en is daardoor goed bekend met de voor- en nadelen van het CB en haar belang voor de Nederlandse – en Vlaamse – boekwinkel. Hij ziet mogelijkheden. “We willen de CB-aansluiting van uitgeverij Personalia delen met de uitgeverijen van Strips in Voorraad. Personalia wordt dan dus een zogeheten clusteruitgeverij, een constructie waar ik in het verleden veel (praktische) ervaring mee heb opgedaan. Op dit moment is CB voor veel uitgeverijen te duur. Naast variabele kosten vragen ze namelijk ook een vast bedrag per maand. Voor grote uitgeverijen een lachertje, maar voor kleine uitgeverijen een behoorlijke last. De variabele kosten zullen we gewoon doorberekenen, maar die vaste lasten willen we zoveel mogelijk naar rato verdelen. Wat het gaat kosten weten we nog niet, maar het wordt in ieder geval goedkoper dan een CB-aansluiting. Zo moet het voor de uitgeverijen mogelijk worden om ook in de algemene boekhandel te liggen.”
“Door de kosten naar rato te verdelen creëren we kansen voor kleine uitgeverijen, maar we maken geen uitzonderingen meer: ieder betaalt zijn deel.”
Uitgeverijen mogen straks zelf kiezen of ze van die extra service gebruik willen maken. Niet iedere uitgeverij vindt het immers zinvol om met haar boeken in de algemene boekhandel te liggen. Bovendien bestaan er al alternatieven voor een CB-aansluiting die door sommige stripuitgevers ook al gebruikt worden, zoals CB Compact en clusteruitgeverij De Vrije Uitgevers.
Los van de keuze voor CB, is Van der Kaaden van plan alle uitgeverijen voortaan op dezelfde wijze te behandelen. Poland wilde bij kleine en startende uitgeverijen nog wel eens de opslagkosten kwijtschelden, maar Van der Kaaden wil graag een ‘eerlijker model’. “Door de kosten naar rato te verdelen, creëren we eigenlijk automatisch kansen voor kleine uitgeverijen. Maar we maken geen uitzonderingen meer: ieder betaalt zijn deel. We gaan zowel de inslag, opslag als uitslag in rekening brengen (d.w.z. de kosten voor het in het magazijn plaatsen, in het magazijn laten liggen en uit het magazijn halen, red.). Zo willen we uitgeverijen beter bewust maken van hun voorraad en verkoop. Nu liggen er soms boeken waarvan er maar tien per jaar verkocht worden, zonder dat het de uitgeverij een cent kost. Door daar een prijskaartje aan te hangen, dwing je een keuze af: ben je tevreden met tien verkochte boeken per jaar? Prima, maar pas je voorraad daar dan op aan, anders zijn de kosten hoger dan de baten. Wil je dat niet, dan zul je meer boeken moeten verkopen, of je kiest voor een andere manier van distributie, bijvoorbeeld door het zelf te doen.”
Ook over de promotie van nieuwe aanbiedingen wordt nagedacht. Algemene boekhandels zijn namelijk niet alleen verknocht aan het Centraal Boekhuis, ze verwachten ook dat uitgevers hun nieuwe titels actief komen promoten. “Op termijn willen we ook aan marketing gaan doen. Het idee is dat we elk kwartaal een digitale en een fysieke brochure opsturen naar alle (strip)boekhandels met daarin alle nieuwe aanbiedingen voor het komende kwartaal. Voor elke winkel gratis een stapeltje, zodat ze hem kunnen uitdelen. Tegen een betaalbare meerprijs kunnen uitgeverijen dan ook hun eigen folder meegeven.”
Ook de professionele boekenbeurzen, waar algemene boekhandels drie keer per jaar hun inkopen doen, staan op de radar, maar dat is voorlopig nog toekomstmuziek. Eerst moet de aansluiting bij CB succesvol zijn.
“Ik ben een intuïtieve uitgever. Cijfers zonder gevoel zijn waardeloos, dat is althans mijn ervaring.”
Van der Kaaden heeft plannen genoeg, maar het blijft de vraag hoe uitgeverijen en winkels op de overname zullen reageren. Als eigenaar van uitgeverij Personalia heeft hij straks immers meerdere petten op en als we de geluiden in de wandelgangen mogen geloven, is niet iedereen daar gelukkig mee. In Vlaanderen is Pinceel Stripverspreiding ook eigenaar van uitgeverij Oogachtend en stripwinkel Het Besloten Land. Dat zorgt naar verluidt wel eens voor gemor. Desondanks maakt Van der Kaaden zich weinig zorgen: “Naar mijn weten heeft het bij Pinceel nooit voor problemen gezorgd. Dat hoef je ook maar één keer te verknallen en dan ligt je toko op zijn gat. De vrees is natuurlijk dat ik straks inzage heb in de verkoopcijfers en zo een voordeel krijg op mijn concurrenten, maar ik ben een intuïtieve uitgever, geen cijfermatige. Co doet straks de administratie en ik krijg die cijfers niet eens te zien. Ik wil ze ook helemaal niet zien. Cijfers zonder gevoel zijn waardeloos, dat is althans mijn ervaring.”
Overigens blijft het bedrijf gewoon Strips in Voorraad heten, het wordt niet ineens een onderdeel van Personalia. Van der Kaaden doet dat bewust, als eerbetoon aan Ron Poland. “Hij heeft het al die jaren heel goed en met ontzettend veel toewijding gedaan. De stripwereld mag hem daarvoor dankbaar zijn. Zoals hij zich heeft ingespannen en uitgevers en winkels heeft geholpen, echt… die man verdient een standbeeld.”
Deze week ontvangen alle uitgevers een e-mail waarin bekend wordt gemaakt hoe Strips in Voorraad vanaf 1 maart 2023 verder gaat.
